Adobe Photoshop is natuurlijk de standaard voor beeldbewerking, maar het is te duur voor mensen die alleen hobbymatig zo nu en dan een foto willen bewerken. Dan kun je uitwijken naar het goedkopere, kleine broertje Photoshop Elements of naar Corel Paint Shop Photo Pro, maar het gratis GIMPshop is ook een uitstekend alternatief. GIMPshop is een speciale variant van GIMP (GNU Image Manipulation Program), dat lijdt aan het euvel waar veel opensourceprogramma's aan lijden: uitstekende mogelijkheden, maar gecombineerd met een matige interface. GIMPshop probeert van GIMP een programma te maken dat lijkt op Photoshop. Als je Photoshop een beetje kent, zul je met GIMPshop ook snel uit de voeten kunnen. Kijken we naar hoe je met GIMPshop bepaalde standaard beeldbewerkingen uitvoert, dan vallen de overeenkomsten en de verschillen met Photoshop meteen op.

Curves

Fotografeer je in raw, dan moet je de foto's eerst naar tiff converteren met de bij de camera meegeleverde raw-converter. GIMPshop heeft namelijk geen raw-converter. Dat is wat lastig, maar niet onoverkomelijk. Om de mogelijkheden van GIMPshop goed te kunnen bekijken, zetten we daarom een raw-bestand om met de standaardinstellingen, zodat we starten met een vrij flets beeld. In Photoshop pak je zo'n probleem met Levels (Niveaus) of Curves aan, en dat is ook de manier waarop je dat in GIMPshop doet. Levels is feitelijk een verouderde optie, want alles wat je met Levels kunt doen, kun je met Curves ook. We gebruiken daarom meteen Curves, dat je net als bij Photoshop vindt onder Image, Adjustments. Overigens zie je maar liefst drie menubalken. Dat is een uitvloeisel van de manier waarop GIMP gemaakt is met cross-platformtools. Het menu boven je foto is het menu waarmee je werkt.

Curves laat een handige optie zien die Photoshop zelfs niet heeft: je kunt het histogram niet alleen lineair weergeven, maar ook logaritmisch. Daarbij krijgt het een andere vorm, waarbij beter te zien is waar het histogram begint en eindigt. Dat is handig voor de eerste stap van onze correctie. Om het contrast optimaal te maken, moet je de curve aan beide zijden laten aansluiten op het begin van het histogram (dat is wat je ook in Levels kunt doen). Iets onhandiger dan in Photoshop is dat je daar geen schuifjes voor hebt. Je moet het doen door aan de curve zelf te trekken, waardoor vooral de rechterkant iets lastiger is om exact aan te laten sluiten. Het aansluiten van de curve op het histogram zorgt voor een verhoging van het contrast, omdat je zo de donkerste pixels ook echt zwart maakt en de lichtste pixels echt wit. Wil je het contrast nog verder verhogen, dan zou je dat kunnen doen door die schuifjes nog wat verder naar binnen te verplaatsen, maar dat is geen goede methode. Daarmee zouden de iets lichtere pixels in de schaduwen ook zwart worden, waardoor je doortekening verliest. De oplossing is om donkere pixels weliswaar nóg donkerder te maken en lichte pixels nóg lichter, maar zodanig dat ze net niet helemaal zwart of wit worden en hun onderlinge verschil niet verliezen. Dat doe je door de curve aan de linkerkant naar beneden te trekken en aan de rechterkant omhoog, zodat er een S-bocht ontstaat. We hebben het histogram nu weer op lineaire weergave gezet, omdat je zo een betere indruk hebt van de verdeling van de helderheid.

Geen aanpassingslaag

Een groot nadeel van GIMPshop ten opzichte van Photoshop is dat het geen aanpassingslagen kent. De zojuist gemaakte correctie met Curves zou mooier met een aanpassingslaag gemaakt kunnen worden, omdat je met zo'n laag de correctie op elk moment nog kunt veranderen. Nu hebben we de pixels zelf veranderd, dus kan dat alleen door opnieuw te beginnen. Belangrijker is nog dat je nu ook niet eenvoudig plaatselijke correcties kunt maken. Je kunt wel eerst een deel van de foto selecteren en dan corrigeren, maar het is vaak lastig om te zien hoe je die selectie moet maken, zeker als je heel geleidelijke overgangen nodig hebt. We willen de lucht in deze foto iets donkerder maken. Dat moet dus inderdaad geleidelijk gaan om geen rare halo's te krijgen. We gaan dit oplossen met een truc die GIMPshop wél kent, namelijk een laag met een andere overvloeimodus en een masker. Maak een nieuwe laag aan via het menu Layer en zet de Mode op Multiply. Zet de voorgrondkleur op grijs en vul de laag met deze kleur via Edit, Fill with FG Color. De hele foto wordt nu donkerder en dat is niet wat we willen. Voeg daarom een laagmasker toe via Layer, Add Layer Mask. Je krijgt meteen de keuze voor allerlei maskers, maar dat is niet belangrijk, want we gaan zelf het masker maken. Selecteer de Gradient Tool, zet de voorgrondkleur terug op zwart, klik op het masker om ervoor te zorgen dat je in het masker en niet in de foto werkt en trek een gradiënt van ongeveer het midden van de foto naar boven, tot ongeveer de horizon in de foto. Nu is alleen de lucht (te) donker, de rest van de foto is weer terug in zijn originele staat. Dat laatste corrigeer je door de Opacity (dekking) van de laag wat te verminderen, bijvoorbeeld tot rond de 40%.

Let op: Het is belangrijk regelmatig je werk te bewaren, want GIMPshop is nog wat buggy. Vreemd genoeg kunnen we dit tiff-bestand met lagen niet bewaren, GIMPshop beweert dat tiff geen lagen ondersteunt (wat onzin is). Bewaar daarom het bestand (tijdelijk) in het eigen xcf-formaat.

Kleur aanpassen

De reden dat we een speciale grijze laag met aangepaste overvloeimodus hebben gebruikt om de lucht donkerder te maken, is dat de foto zelf nu nog steeds uit één laag beslaat. De laag erboven is inderdaad een soort alternatieve aanpassingslaag, die alleen zorgt voor het donkerder worden van de lucht. We hadden ook een kopie van de foto in een nieuwe laag kunnen zetten en die donkerder kunnen maken en maskeren, maar dan zouden we nu een probleem hebben, want we willen toch ook de kleuren nog iets aanpassen. Dat kan nu nog heel simpel door de onderste laag weer te selecteren en dan Image, Adjustments, Hue-Saturation te kiezen. De interface van deze functie is iets anders dan we in Photoshop gewend zijn, maar functioneel verschilt het niets. Je kunt kiezen voor het hele beeld of voor één bepaalde kleur in dat beeld. Vervolgens kun je de kleurtoon veranderen met het Hue-schuifje, de helderheid met het Lightness-schuifje en de kleurverzadiging met het Saturation-schuifje. We zetten dat laatste schuifje wat hoger, zodat de kleuren sprekender worden.

Schaduw oplichten

Photoshop heeft een heel handige Schaduwen/Hooglichten-correctie, waarmee je dichtgelopen schaduwen lichter kunt maken of te heldere partijen wat kunt terugbrengen in belichting. Deze functie zit niet zo in GIMPshop, maar er is wel een filter dat je hiervoor goed kunt gebruiken. Maak een kopie van de foto in een nieuwe laag, zodat je straks beide lagen nog kunt combineren of maskeren om het effect lokaal aan te passen. Ga vervolgens naar Filter, Colors, Retinex en klik Low aan. Houd de Scale op 240, zet Scale Division op 1 en Dynamic op 3. In het kleine voorvertoningsvenster zie je nu de schaduwen lichter worden en het hele beeld vlakker. Het effect zal duidelijk te sterk zijn, maar daarom doen we dit in een aparte laag. Het belangrijkste is dat er goede doortekening zichtbaar wordt in de schaduwen. Alleen de echt pikzwarte pixels blijven zwart, dat is bij Schaduwen/Hooglichten ook zo. Nadat je op OK hebt geklikt, krijg je een veel te vlakke foto met vaak ook behoorlijk veel ruis, maar met wel veel meer doortekening in de schaduwen. Om het effect te verminderen, zet je eerst de Opacity van de laag op zo’n 20%. Is dat nog niet genoeg, dan kun je een masker aan de laag toevoegen en die delen van de foto waar je het effect helemaal wilt uitschakelen in het masker zwart schilderen.

Andere bewerkingen

Andere veel voorkomende bewerkingen zijn het verscherpen van de foto en het verwijderen van vuiltjes. GIMPshop heeft zelfs twee Sharpen-menu's onder Filters, maar in beide menu's zul je tevergeefs naar het bekende Unsharp Mask'zoeken. Dat is er wel, maar dat zit vreemd genoeg onder Filter, Enhance. Naast het bekende Unsharp Mask-filter vind je hier ook nog een paar andere interessante filters, zoals het NL Filter. NL staat voor Non Linear, maar dat vertelt weinig over wat het filter doet. Het verandert pixels op basis van omliggende pixels en is daarom zowel te gebruiken voor het verzachten van een beeld als voor het verscherpen van randen. Die laatste mogelijkheid (kies voor Edge enhancement) kan een hele mooie vorm van verscherpen opleveren en is dus de moeite waard om eens te bekijken als alternatief voor Unsharp Mask. Neem als uitgangspunt 0,6 voor zowel Alpha (de sterkte van het effect) als voor Radius (de straal waarbinnen gewerkt wordt) en varieer de waarden van daaruit naar boven en naar beneden om het effect te zien. Meteen even een handige tip: bij alle voorvertoningsvensters zie je in de rechterbenedenhoek een kruisje staan. Als je daarop klikt, krijg je een klein venstertje met de hele foto erin dat je kunt gebruiken om even snel naar een bepaald punt in de foto te scrollen. Dat gaat veel sneller dan de scrollbars gebruiken.

Klonen en retoucheren

Om plekjes als puistjes uit een gezicht te verwijderen, gebruik je de bekende kloonstempel. Helaas kent GIMPshop niet het geavanceerdere Photoshop-retoucheerpenseel, dat zelf helderheid en kleur van het gekopieerde materiaal aanpast. Het originele GIMP heeft deze penseel overigens wel. Werken met de kloonstempel betekent dat je goed moet opletten waar je het materiaal vandaan haalt (dat geef je aan via Ctrl-klik) en een stukje moet kiezen dat qua helderheid en kleur goed overeenkomt met het plekje dat je retoucheert. Vroeger deden we in Photoshop ook niet anders, maar daar hebben de nieuwere tools ons lui gemaakt. Kies een zachte kwast, zodat de overgangen niet abrupt verlopen. Het kan ook verstandig zijn om de Opacity (dekking) op 50% te zetten. Je moet dan weliswaar steeds twee keer klikken om een plekje volledig te retoucheren, maar het geeft nog wat meer controle over de manier waarop de overgang tussen het oude beeld en het nieuw ingekloonde stukje verloopt, zodat het makkelijker is om dat onzichtbaar te houden.

Filters

GIMPshop is niet ‘Photoshop-compatibel’, dus Photoshop-filters die ontwikkeld zijn door derden kun je niet in dit programma gebruiken. Het komt echter zelf met een flink aantal filters, waarvan sommige erg lijken op of zelfs identiek zijn aan wat Photoshop (Unsharp Mask bijvoorbeeld) heeft en sommige volkomen anders zijn. Vooral die laatste filters zijn natuurlijk interessant om eens uit te proberen. Zo is er een heel handig filter dat Selective Gaussian Blur heet. Gaussian Blur is zoals bekend een vervagingsfilter, maar normaal gesproken wordt alles in dezelfde mate vervaagd. Dat betekent dat je het bijvoorbeeld niet zo maar kunt gebruiken om een huid van een portretje wat zachter te maken, want dan vervaag je oogharen en andere scherpe details ook. Selective Gaussian Blur verandert alleen pixels waar omheen pixels liggen met een vergelijkbare waarde, de drempel stel je in met Maximum Delta. Zo kun je dus wel voorzichtig wat vervaging van de huid bereiken, zonder dat de scherpe randen van oogharen en dergelijke ook verdwijnen. Gebruik een Blur Radius van hooguit een paar pixels en een Maximum Delta van rond de 10 als startwaarden.

Onder Light Effects vind je een vijftal filters om allerlei effecten met lichtbronnen te simuleren. Lighting Effects is de uitgebreidste, waarbij je heel veel instelmogelijkheden hebt. Het lijkt wel een beetje op het gelijknamige filter in Photoshop, maar heeft nog wat extra mogelijkheden, bijvoorbeeld in de vorm van een zogenaamde bump map. Een bump map is een zwart-witfoto die gebruikt wordt om het filter diepte-informatie te geven. Op die manier kun je bijvoorbeeld een lamp laten schijnen op een muur en maakt het filter levensechte schaduwen in de voegen tussen de stenen, waardoor die extra diep lijken te zijn.

GIMPressionist ten slotte is een filter waar je heel uitgebreide schildereffecten mee kunt aanbrengen, zodat de foto op een schilderij gaat lijken. Het filter heeft zeven tabs met instelmogelijkheden en een achtste tab met een hele lijst voorinstellingen. Begin eens met zo'n voorinstelling en loop dan door die andere tabs heen om daar details aan te passen. Je moet wel op Update klikken om het effect te zien, want dat gaat bij dit filter niet automatisch. Bedenk ook dat het effect op zich in 100% wordt getoond, maar wel op een voorvertoning die het hele beeld laat zien. Dat betekent dat het effect uiteindelijk veel minder sterk is dan het op die voorvertoning lijkt