In dit artikel gaan we stevig aan de slag met partities. We voorzien verschillende scenario’s: van het uitbreiden, inkrimpen, kopiëren en samensmelten van partities tot het migreren van een besturingssysteem naar een andere schijf. Dat doen we met Aomei Partition Assistant Home, dat je gratis downloadt via www.disk-partition.com/partition-software.html. Er bestaan ook enkele commerciële varianten van Aomei Partition Assistant, maar dat heeft vooral te maken met de ondersteuning van Windows-serveredities en met de gratis support. Overigens bestaat er ook een gratis, maar wel uitgeklede versie voor serveredities (Aomei Partitions Assistant Lite). In elk geval, voor onze doeleinden volstaat de gratis Home-editie ruimschoots, temeer omdat de producent het zelfs toelaat dat je die in commerciële omgevingen inzet.

In Windows zit weliswaar standaard een module voor schijfbeheer ingebouwd, bereikbaar via het commando diskmgmt.msc, maar voor meer complexe ingrepen schiet die tekort. Zo laat een partitie zich bijvoorbeeld alleen maar uitbreiden naar vrije schijfruimte als die ruimte zich onmiddellijk rechts van de uit te breiden partitie bevindt. Dat lukt dus niet als die ruimte zich aan de linkerkant bevindt of als er een andere partitie ‘in de weg zit’. Partities zonder meer verplaatsen, kopiëren of samensmelten is evenmin mogelijk en om bijvoorbeeld een fat32-partitie naar ntfs te converteren moet je je toevlucht nemen tot een wat esoterisch opdrachtregelcommando.

We laten dat ingebouwde schijfbeheer dus voor wat het is en focussen ons op Aomei Partition Assistant Home. We willen je echter wel een duidelijke waarschuwing meegeven. Bewerkingen uitvoeren op partities, hoe ‘onschuldig’ ook, is nooit zonder gevaar. Je grijpt namelijk diep in op de bestandsstructuren en een vergissing is snel gemaakt. We raden je hoe dan ook aan altijd eerst een databackup of schijfkopie te maken voor je met partitioneringssoftware aan de slag gaat – ook als die software plechtig belooft dat je data geen gevaar lopen! Als het van Aomei afhangt, gebruik je hiervoor de (gratis) backuptool Aomei Data Backuper (www.aomeitech.com/aomei-data-backuper.html), waarmee je complete partities in één keer veilig stelt.

Het standaard schijfbeheer van Windows: goed voor basale operaties.

Een pijnloze installatie in slechts enkele muisklikken.

Uitgangspunt: je hebt pas een nieuwe schijf (of ssd) gekocht en je wil je systeem daarmee opstarten, omdat dat veel sneller gaat. Er zijn verschillende mogelijkheden om je besturingssysteem en de geïnstalleerde toepassingen van je oude harde schijf op je nieuwe (ssd) te krijgen. APA voorziet gelukkig in een handige wizard.

Aanpak: start de Wizard Migrate OS to SSD or HDD (in het linkerpaneel) en duid de niet-toegewezen ruimte aan op de doelschijf waar de partitie met je besturingssysteem terecht moet komen. In het volgende venster kan je de partitiegrootte eventueel nog aanpassen. Meer is er eigenlijk niet. Wel zal APA in PreOS-modus moeten herstarten en kan de hele operatie, afhankelijk van de partitiegrootte, best wel wat tijd in beslag nemen. Na afloop van de operatie sluit je het systeem volledig af en koppel je de nieuwe schijf aan de connector van de oude schijf. Start je het systeem de eerste keer van je nieuwe schijf op, dan krijg je mogelijk eerst nog een melding van de PreOS-modus te zien. Als alles goed is, start het systeem vanaf de volgende herstart netjes door.

Met enkele muisklikken verhuis je je systeempartitie naar een nieuwe schijf.

Uitgangspunt: je wilt alle gegevens van je oude (en te klein geworden?) schijf zo snel mogelijk overzetten naar een nieuwe (en grotere?) schijf. Of je wilt dat doen voor een specifieke partitie.

Aanpak: wil je een complete schijf kopiëren, selecteer dan Disk Copy Wizard in het linkerpaneel of rechtsklik op de schijf in het rechterpaneel en kies Copy Disk. Als eerste stap moet je aangeven of je Copy Disk Quickly dan wel Sector by Sector copy verkiest. Een niet onbelangrijke keuze, want waar in het eerste geval alleen de gebruikte (beschreven) sectoren mee worden gekopieerd, worden in het tweede geval letterlijk alle sectoren gekopieerd. We spreken dan van ‘klonen’ en dat is met name interessant als je delicate datahersteloperaties op de schijf wilt uitvoeren. Daarvoor kan je dan de kloonschijf inzetten, in de zekerheid dat er tijdens je herstelpogingen in elk geval niets met je originele schijf (en data) gebeurt. In het volgende venster duid je de doelschijf aan. Houd er wel rekening mee dat hier alle eventueel al bestaande data overschreven zullen worden! Gaat het om een ssd-schijf, stip dan bij voorkeur de optie Optimize performance for SSD aan. Vervolgens krijg je nog de gelegenheid aan te geven wat er met (de grootte van) de gekopieerde partities moet gebeuren. Ofwel neem je de oorspronkelijke grootte(s) gewoon over, ofwel breid je die proportioneel uit zodat de partities de gehele schijf beslaan, ofwel kies je voor Edit partitions on this disk en duid je met behulp van een schuifknop de gewenste grootte voor elke partitie aan.

Het kopiëren en klonen van een partitie verloopt op gelijkaardige manier. Alleen moet je hier natuurlijk wel Copy Partition kiezen in het contextmenu van de partitie die je wilt kopiëren.

Je bepaalt zelf wat de grootte van de partities op de nieuwe schijf wordt.

Uitgangspunt: je hebt je vergist. Je hebt namelijk een partitie met een ‘verkeerd’ bestandssysteem geformatteerd of je hebt een (vierde) primaire partitie gecreëerd (op je mbr-schijf), terwijl je ook nog een vijfde partitie nodig hebt. Je zal dus op een of andere manier een conversie moeten uitvoeren.

Aanpak: laten we beginnen met de tweede situatie. Concreet komt het erop neer dat je de primaire partitie in een logisch volume wil omzetten. Dat is gelukkig geen probleem – in de omgekeerde richting trouwens ook niet: rechtsklik op de partitie en kies Advanced, Convert to Logical, waarna je met OK bevestigt. Meer is niet nodig en in principe verlies je er evenmin je bestaande gegevens door.

Een partitie van een ander bestandssysteem voorzien is minder eenvoudig. Gaat het om een conversie van fat(32) naar ntfs, dan is er weinig aan de hand. Dat kan namelijk zonder dataverlies via Advanced, Convert to NTFS. Alle andere conversies echter leiden tot effectief dataverlies – iets waarvoor APA je overigens waarschuwt wanneer je via het contextmenu de optie Format Partition kiest om daar dan een ander bestandssysteem te selecteren.

Van primaire naar logische partitie (of omgekeerd) en van fat(32) naar ntfs: zó geregeld!

Uitgangspunt: je beschikt over wat vrije schijfruimte en die wil je nu eindelijk naar een partitie omzetten. Of je wilt je nieuwe schijf – die je wellicht zonet hebt geïnitialiseerd (zie vorig scenario) – zo snel mogelijk kunnen gebruiken.

Aanpak: ongeacht of het om een mbr- of een gpt-schijf gaat, klik je met de rechtermuisknop op het stukje Unallocated space en kies je Create Partition. In eerste instantie wordt nu gevraagd 1) de gewenste partitiegrootte in te voeren (in MB), 2) een vrije stationsletter te kiezen – kies je hier None, dan zal die partitie tot nader order niet zichtbaar zijn in de Verkenner – en 3) het gewenste bestandssysteem te kiezen. APA ondersteunt uiteraard fat, fat32 en ntfs, maar ook de Linux-bestandssystemen Ext2 en Ext3. Voor een Windows-systeem kies je nagenoeg altijd ntfs. Alleen als het om erg kleine opslagruimtes gaat, of omwille van mogelijke compatibiliteitsredenen met andere (en oudere) besturingssystemen, opteer je eventueel voor fat32.

Nog meer opties bevinden zich onder de knop Advanced. Hier kan je onder meer een naam voor je nieuwe partitie verzinnen en – in het geval van een ssd-schijf – aangeven dat je de partitie wilt uitlijnen met het oog op optimale prestaties (Optimized). Had je voor mbr geopteerd, dan komt hier nog een optie bij: Primary of Logical Partition. Ook dat vergt enige uitleg. Een mbr-schijf kan maximaal vier primaire partities bevatten, ofwel drie primaire plus één uitgebreide partitie. In zo’n uitgebreide partitie kan je echter nog een hele reeks logische partities kwijt – logische volumes is eigenlijk een correctere term. Heb je meer dan vier partities nodig, dan zit er dus weinig anders op dan twee of meer logische volumes te creëren (binnen de uitgebreide partitie). Bij een gpt-schijf heb je die zorgen niet: daar kan je in principe tot 128 (primaire) partities aanmaken.

Primaire of logische partitie? Dat moet dus wel een mbr-schijf zijn.

Uitgangspunt: je oude schijf was te klein geworden en je hebt een gloednieuwe (interne) schijf aan je systeem gekoppeld. Die moet je natuurlijk van de nodige partitie(s) voorzien voor je er op de normale manier mee aan de slag kunt (lees: ook bereikbaar vanuit de Verkenner).

Aanpak: in principe hoef je niet meer te doen dan de Unallocated space (die zich op dit moment nog over de volledige schijf uitstrekt) met de rechtermuisknop aan te klikken en Create Partition te kiezen. Besef echter wel dat APA dan standaard een mbr-partitiestijl voor je nieuwe schijf kiest. Mocht je deze schijf benaderen via het ingebouwde schijfbeheer van Windows, dan zou je een venster zien verschijnen met de vraag of je mbr dan wel gpt als partitiestijl verkiest. Die keuze heb je in APA ook, maar dan moet je zelf eerst de schijf (Disk 2, bijvoorbeeld) met de rechtermuisknop aanklikken en daar Initialize Disk kiezen. Ook hier worden dan de twee vermelde partitiestijlen getoond.

Waar gaat het nu eigenlijk over? Mbr (wat staat voor Master Boot Record) is tot nog toe zowat de standaard partitiestijl. Niettemin kleven aan dit model een paar nadelen. Zo kan mbr niet meer dan circa 2,2 TB aanspreken. Anderzijds moet je systeem wel aan een paar voorwaarden voldoen om van een gpt-schijf (Globally Unique IDentifier Partition Table) te kunnen booten: UEFI en een 64-bits besturingssysteem. Hoe dan ook, tenzij je doelbewust voor gpt kiest, laat je APA maar rustig vasthouden aan de mbr-stijl. Heb je eenmaal een stijl vastgelegd, dan is het in de gratis versie van APA niet zo eenvoudig om alsnog de andere stijl te kiezen. Vreemd, want in het ingebouwde Windows-schijfbeheer is zo’n conversie maar een muisklik en een seconde werk.

Toch eerst even nadenken over de partitiestijl voor je schijf!

Uitgangspunt: je wilt extra vrije ruimte creëren op je schijf omdat je (bijvoorbeeld) van plan bent een dualbootconstructie op te zetten met een ander besturingssysteem (zoals Ubuntu Linux).

Aanpak: hiervoor zou je in principe de aanpak uit scenario 1 kunnen volgen (Split partition), maar in dat geval neemt APA automatisch het bestandssysteem van de partitie over die je gaat splitsen. Is dat bijvoorbeeld een ntfs-partitie, dan zal de nieuwe partitie automatisch ook met ntfs geformatteerd worden. Nu kan je die formattering naderhand wel aanpassen (zie ook scenario 6), maar voor ons uitgangspunt ga je dan beter op een andere manier te werk...

Rechtsklik op de partitie die je wilt inkrimpen en kies Resize Partition (in plaats van Split partition). Gaat het om je Windows-partitie, laat dan de optie I need to move this partition voor wat ze is. Je kunt nu alleen maar vrije ruimte aan de rechterzijde van je Windows-partitie creëren, en dat is prima. Wil je een andere partitie inkrimpen, dan krijg je normaliter de keuze of je de vrije ruimte vóór (links) of achter (rechts) de partitie wil. Ook in dit geval laat je de vrije ruimte het best aan de rechterzijde terechtkomen. Nog snel even de gewenste grootte van de vrije ruimte aangeven en APA kan aan de slag. Na afloop kan je dan het andere besturingssysteem op die vrije ruimte installeren – en de optimale formattering aan die installatieprocedure overlaten.

Tenzij je specifieke bedoelingen hebt, creëer je vrije ruimte bij voorkeur rechts van (ofwel achter) de partitie.

Uitgangspunt: je schijf is opgedeeld in (minstens) twee partities. Echter, na verloop van tijd komt een van die partities in ademnood: te weinig schijfruimte. Nu wil je ruimte die in een andere partitie nog beschikbaar is, overhevelen naar de te krap bemeten partitie.

Aanpak: rechtsklik op de partitie waarvan je vrije ruimte wilt afnemen en kies Allocate Free Space in het contextmenu. Je hoeft nu enkel aan te duiden hoeveel vrije ruimte je wilt overhevelen. Let er wel op dat je voldoende vrije ruimte overlaat, zeker als het om je Windows-partitie gaat. Via het uitklapmenu aan de rechterzijde duid je aan aan welke partitie je die ruimte wil toekennen. Dat hoeft overigens geen partitie te zijn die fysiek aan de vrijgekomen ruimte grenst. Onderaan lees je af wat de nieuwe grootte wordt van beide partities. Zodra je met OK bevestigt, merk je dat er twee operaties ‘hangende’ zijn: logisch, aangezien er twee partities bij betrokken zijn. Ook deze handelingen vereisen mogelijk een herstart in de PreOS-mode van APA.

In één beweging: hier wat minder, daar wat meer.

Uitgangspunt: je hebt, zoals zoveel andere gebruikers, Windows de volledige harde schijf laten innemen. Dat mag natuurlijk, maar een opsplitsing in een partitie voor het besturingssysteem (met de programma’s) en voor je eigen gegevens werkt vaak handiger. Immers, dat is makkelijker voor je automatische databackups en bij een systeemcrash kan je Windows over de corrupte partitie heen (her)installeren, zonder aan je datapartitie te komen.

Aanpak: rechtsklik op de Windows-partitie (wellicht is dat je c:-schijf) en kies Split Partition. Er verschijnt een dialoogvenster waarin je met een schuifknop de gewenste grootte van je Windows-partitie aangeeft – en dus meteen ook de grootte van de nieuwe partitie. Waak er wel voor om niet alle lege ruimte van de Windows-partitie naar de nieuwe partitie over te hevelen. Immers, voor een goede werking van Windows (en allerlei toepassingen) is het belangrijk dat er nog voldoende vrije ruimte overblijft – minstens een paar GB toch. Gaat het om een ssd-schijf, klik dan op Advanced en zet bij voorkeur een vinkje bij Allow partition alignment to optimize performance for SSD. Bevestig met OK en druk op Apply en op Proceed. Een beetje vervelend is dat APA je vraagt om je systeem te mogen herstarten in ‘PreOS mode’ om de operatie te kunnen uitvoeren. Maar goed, je Windows-partitie aanpassen is niet iets wat je elke dag doet. Een tijdje later is je systeem in elk geval een partitie rijker.

Liever twee dan één? Aomei hakt de knoop door!

Voor we echt aan de slag gaan, doe je er goed aan je vertrouwd te maken met de interface en de ‘filosofie’ van het programma. Na de installatie – die geen verrassingen bevat en die je met enkele muisklikken achter de rug hebt – kan je de tool al meteen opstarten. De interface is in twee grote panelen opgesplitst: links de mogelijke handelingen die je kunt uitvoeren, rechts de items waarop je die handelingen uitvoert: de gedetecteerde schijven en bijhorende partities dus.

Elk van beide panelen is op zijn beurt in twee delen opgesplitst. In het linkerpaneel tref je bovenaan een zestal wizards aan; in het rechterpaneel wordt het schijf- en partitieoverzicht zowel tekstueel als grafisch weergegeven. Wil je meer gedetailleerde informatie, rechtsklik dan op een specifieke partitie en kies Eigenschappen: via de tabbladen General, Partition Info en File System Info krijg je meer details te zien. Niet onbelangrijk om te weten is dat het linkerpaneel er een derde luik bij kan krijgen: Pending Operations. Aomei Partition Assistant (verder afgekort als APA) is namelijk wel zo slim om de gevraagde handelingen niet onmiddellijk uit te voeren, maar die chronologisch op te sommen en pas door te zetten wanneer je de Apply-knop indrukt (bovenaan links).

De typische indeling van partitioneringssoftware: wat (links) voer je uit waarop (rechts)?