Vandaag werd bekend dat Amazon opnames van Alexa heeft overgedragen aan de politie van Arkansas. Momenteel loopt er een nog onopgeloste moordzaak, waarbij het vermoeden bestaat dat een Echo iets heeft kunnen opvangen van het gesprek dat vooraf ging aan de moord. Hoewel het natuurlijk geweldig zou zijn als een moordzaak op deze manier kan worden opgelost, geeft het ook stof tot nadenken: luistert Alexa altijd mee?
Op het moment dat er tijdens een privacydiscussie een verwijzing wordt gemaakt naar het boek 1984, slaat de feitelijke discussie vaak dood. Maar met de opkomst van spraakassistentes als Cortana, Google Assistant, Siri en nu ook Amazons Alexa, is het haast niet te doen om níet te wijzen naar het dystopische boek van George Orwell.
In het verhaal van Orwell werd de bevolking continu afgeluisterd door strategisch geplaatste of zelfs verborgen ‘telescreens’. Apparaatjes die konden afluisteren én propaganda uitzenden, die bovendien onmogelijk uit te zetten zijn. Vooral het idee dat je constant afgeluisterd wordt, werkt benauwend: zo kon de staat, Big Brother, nauwkeurig nagaan wat iedereen zegt (en dus denkt). Die telescreens zijn angstaanjagende apparaatjes, maar met de nodige marketing willen wij ze anno 2017 ook. Sterker nog, ‘we’ zijn bereid veel geld uit te geven voor telescreens met een extraatje. Zo is bekend dat smart-tv’s de microfoon inschakelen om zo via spraakherkenning te achterhalen wie er kijkt en wat de gespreksonderwerpen zijn, om op basis daarvan persoonlijke advertenties voor te kunnen schotelen. Hetzelfde geldt voor smartphones en tablets. Facebook wordt er bijvoorbeeld van verdacht regelmatig stiekem de microfoon aan te spreken om de datahonger van het sociale netwerk te stillen.
Uitschakelen is een vies woord
Maar deze apparaten hebben een nadeel voor de techbedrijven: ze kunnen uitgezet worden of het afluisteren wordt belemmerd door hoesjes en broekzakken. Wanneer je als techbedrijf een stapje verder wilt gaan in je afluisterhonger, moet je altijd en overal duidelijk kunnen luisteren en dit verkopen als handige gadget. Welkom in je smart home! Spraakassistenten als Google Assistant en Alexa luisteren via een mooi vormgegeven telescreentje (respectievelijk Google Home en Amazon Echo) constant mee om zo altijd antwoorden te geven op je vragen of om andere verbonden apparatuur te bedienen. Omdat de apparaten terugpraten en lekkere deuntjes afspelen, moeten ze op een goede, centrale plek in de (verschillende) kamer(s) staan. Uitschakelen? Pfft! Nee! Home en Echo luisteren continu, terwijl ze altijd in verbinding staan met Google en Amazon. En ze slurpen bovendien ook doorlopend energie, maar dat is een ander verhaal.
De enige manier waarop je zeker bent dat er niet meegeluisterd wordt, is door de stekker eruit te trekken. Google en Amazon zijn natuurlijk niet de eerste met zulke streken. Microsofts Xbox One luistert ook naar spraakcommando’s. Zelfs als hij uit staat, luistert de console altijd mee om zich weer te laten inschakelen met het spraakcommando ‘Xbox One aan’, wat in feite betekent dat de Xbox nooit echt uit gaat. M’n tweede generatie Sonos Play:5-speaker heeft intussen ook zijn weg naar zolder gevonden, achter een schakelstekkerblok. Ook deze handige verbonden speaker valt niet uit te schakelen, is constant verbonden en heeft ingebouwde microfoons, zodat je via een app op je iPhone de speaker kunt afstemmen. Ik had me eigenlijk ook niet zo mogen verbazen over het recentelijke nieuws dat de Sonos-speakers ook Amazons Alexa gaan ondersteunen. Zo duwt Amazon als een trojaans paard alsnog Alexa m’n huis in.
Motieven
De motieven van Amazon, Google, Facebook, Microsoft, Apple en al die andere techbedrijven zijn niet ingewikkeld. Dataverzameling levert een gedetailleerd gebruikersprofiel op, wat leidt tot persoonlijkere advertenties en meer advertentie-inkomsten. Probleem is echter dat niet alleen deze bedrijven en adverteerders (indirect) meeluisteren. Dat Big Brother namelijk ook meeluistert via de telescreens in je huis, in het kader van ‘terreur- en criminaliteitsbestrijding’ is sinds Snowdens onthullingen geen geheim meer. En de motieven van deze partij zijn een stuk schimmiger dan advertentie-inkomsten. In het kader van bewustwording stel ik dan ook voor om Google Home en Amazon Echo te hernoemen tot Google Orwell en Amazon Brother.