Moeten we gezichtsherkenning wel willen?

Mede dankzij machine learning heeft gezichtsherkenning een grote vlucht genomen en heeft het een breed scala aan toepassingen, van grappig tot griezelig. In dit artikel kijken we naar de huidige stand van zaken.

Het herkennen van gezichten zit evolutionair gezien in ons systeem ingebakken. Het is een van de belangrijkste strategieën die ons ter beschikking staan om eigen en vreemd van elkaar te scheiden. Diep van binnen is iedereen een beetje xenofoob.

Onder ‘normale’ omstandigheden werkt dat uitstekend maar ons brein is – door gebrek aan oefening – veel slechter toegerust om personen te herkennen wanneer we die op z’n kop zien. Voor een computer is dat echter geen probleem want die kan ‘in gedachten’ zo’n plaatje veel makkelijker omdraaien dan wij.

Lees ook - Echt gezicht of nep: zie jij verschil?

In de eerste categorie kennen we natuurlijk allemaal SnapChat en aanverwante producten die het videobeeld van een gezicht in realtime aanpassen. Hierbij komt uiteraard heel wat intelligentie kijken want de software moet herkennen dat er sprake is van een hoofd en niet van een pompoen. Vervolgens moet het verschillende componenten (ogen, neus, mond, oren) herkennen en vaak moet het ook nog gezichtsuitdrukkingen verwerken, bijvoorbeeld door een lach te herkennen. Dat alles moet bovendien vele malen per seconde gebeuren zodat de aangebrachte snorren, brillen, hoedjes, oren en ander fraais live meebewegen met het hoofd in beeld.

Toepassingen zoals SnapChat hebben een nog relatief eenvoudige taak; zij gaan doorgaans aan de slag met een hoofd dat min of meer midden in beeld staat en tamelijk recht naar de camera kijkt en hoeven dan alleen vast te stellen dát het om een hoofd gaat. Anders is het wanneer we een systeem willen dat een persoon op een willekeurige foto of in een willekeurig videoshot kan identificeren. Dan komt na de vraag ‘is dat een hoofd?’ onherroepelijk de vraag ‘wiens hoofd?’.

Identificatie met DeepFace

Technologie die bepaalt wiens hoofd te zien is komen we al een aantal jaren om ons heen tegen, bijvoorbeeld op Facebook. Uiteraard heeft men bij Zuckerbergs troetelkind de beschikking over een riante database met foto’s die vaak ook nog eens netjes door ons zijn getagd zodat een naam aan een gezicht gekoppeld is.

Zo’n database is ideaal om een neuraal netwerk te trainen in het herkennen van gezichten onder allerlei lichtomstandigheden en vanuit allerlei hoeken zoals ons brein dat ook doet. Het aldus getrainde netwerk – dat de naam DeepFace draagt – kan gezichten op nieuw bij Facebook geüploade foto’s herkennen met een accuratesse van ruim 97%. Dat kan om privacyredenen overigens niet bij ons in Europa maar een dergelijke beperking is natuurlijk alleen juridisch en dus te omzeilen.

gezichtsherkenning

© PXimport

Uiteraard is het automatisch herkennen van foto’s waarop jijzelf of je vrienden te zien zijn in eerste instantie bedoeld als fun maar het is maar een kleine moeite om zoiets los te laten op bijvoorbeeld pikante privé-filmpjes op internet om vervolgens de hoofdrolspelers te stalken of te chanteren.

Beveiliging

Gezichten herkennen ‘voor de lol’ is één ding, maar de techniek wordt natuurlijk ook gebruikt voor meer praktische zaken, bijvoorbeeld om poortjes op een luchthaven te laten opengaan of om je telefoon te activeren. Overigens zijn dit weer voorbeelden van de eenvoudiger vorm van gezichtsherkenning waarbij het hoofd in een bepaalde stand moet staan en de biometrische gegevens in het paspoort op het vliegveld als referentie dienen. Met de techniek van Facebook zou dat echter ook met willekeurige gezichten moeten kunnen; je naam staat op de passagierslijst en de software herkent je gezicht van een foto waardoor de klapdeurtjes zónder paspoort opengaan.

Uiteraard zal men op luchthavens niet zo snel op deze methode overstappen omdat paspoorten een extra beveiligingsslaag vormen maar bij evenementen en attracties – zoals de Utrechtse recreatieplas Henschotermeer - wordt deze methode al in gebruik genomen wanneer we dit schrijven, iets waar zowel publiek als politiek vraagtekens bij heeft.

China koploper

Gezichtsherkenning toepassen om mensen binnen te laten is niet het enige, mensen opsporen die iets hebben misdaan met als doel ze juist achter slot en grendel te krijgen is weer iets heel anders.

Het curieuze is dat de techniek voor dat doel al werd gebruikt terwijl ze nog te onvolwassen was. Al in 2001 werd in de VS bij de Superbowl het publiek gescand om te zien of er gezochte criminelen tussen zaten. Het leverde – behalve flink wat discussie – vrij weinig op. Dat gold ook voor veel andere initiatieven uit die jaren met als gevolg dat uit veel ervan de stekker werd getrokken.

Het gebrek aan resultaten was echter vooral een kwestie van de wet van de remmende voorsprong want ondertussen is gezichtsherkenning wél goed genoeg en dus leent het zich uitstekend voor toepassing in een land waar het publieke debat wat minder relevant is: China.

gezichtsherkenning

© PXimport

Ongeregeldheden met Oeigoeren in voorbije jaren hebben de Chinese overheid doen besluiten de provincie Xinjiang om te toveren tot een soort openluchtlaboratorium met verregaande surveillance (lees: het taggen en van camera tot camera volgen van individuen). Dat is echter nog maar het begin. Inmiddels wordt her en der in het land ook al gebruikgemaakt van de technologie om mensen te betrappen die door het rode licht lopen of schuin oversteken en vervolgens sancties op te leggen.

Griezelig? Het kan erger, want er is inmiddels zelfs een Chinese school die de gezichtsuitdrukkingen van leerlingen laat monitoren om te zien of ze wel opletten. En als er één school over de Drieklovendam is…

Nu SenseTime – de belangrijkste Chinese ontwikkelaar van dit soort systemen – door mega-investeringen van onder andere Alibaba een van ’s werelds rijkste startups is geworden, zullen de technische ontwikkelingen op het gebied van computerzicht alleen maar nog sneller gaan en zal de politiestaat daar nog almachtiger worden.

Uiteraard zal dat ook zijn weerslag op ons hebben want als de technologie in China bewezen is zullen er ook hier stemmen opgaan om – ongetwijfeld onder het mom van veiligheid – surveillance op basis van gezichtsherkenning in te voeren. We accepteren ten slotte ook kentekenherkenning...

Tekst: Ap de Smits

Deel dit artikel
Voeg toe aan favorieten