De mode-industrie en vooruitstrevende jonge ontwerpers verwerken sensoren in hun kleding en laten de stof reageren op de stemming van de drager. PCM zet zeven opmerkelijke slimme kledingstukken op een rij
Lees ook: Op zoek naar de meerwaarde van wearables
In de mode rukt elektronica op, maar ook in de gezondheidszorg valt veel nuttigs te doen met slim textiel, zo vertelt programmamanager Henk Hindriks van het Quantified Self Institute in Groningen (QSI). “Als je iemand die lijdt aan de ziekte van Alzheimer een broekriem geeft met een gps-tracker, kun je bijtijds signaleren dat die aan het dwalen is geslagen.” Daarnaast kan slimme kleding mensen met gevaarlijke beroepen beschermen, zo bleek uit een experiment van het QSI samen met het Groningse brandweerkorps.
“Brandweermannen droegen tijdens dit experiment onderhemdjes van Hexoskin, die de hartslag en transpiratie meten. Het bleek op die manier van afstand goed mogelijk om het stressniveau van elke brandweerman of -vrouw in de gaten te houden. Als dat te hoog wordt, kan dat namelijk hun beoordelingsvermogen beïnvloeden.”
En Hindriks ziet nog veel meer mogelijkheden. “Met slimme kleding kun je bijvoorbeeld ook bijtijds signaleren of iemand achter het stuur in slaapt dreigt te vallen.”
Tussenfase
Slimme kleding lijkt echter een tussenfase. “Over vijf tot tien jaar dragen we sensoren in ons lichaam. De eerste experimenten zijn er al. Er bestaat bijvoorbeeld een pil die met een cameraatje is uitgerust en daardoor foto’s kan maken van iemands hele maag- en darmkanaal. En er is een onderzoeksteam uit Taiwan dat meetapparatuur plaatst in een nepkies. Zo kunnen kauwbewegingen worden gedetecteerd en aan de hand van de zuurgraad en de concentratie van bepaalde enzymen in de mond worden gemeten hoe calorierijk het voedsel is dat iemand inneemt.”
Voor het zover is moeten in slimme kleding nog een aantal hordes genomen worden. Zo zou het fijn zijn als slim textiel ook gewassen kan worden. En hoe komt intelligente stof eigenlijk aan stroom? “Niet iedereen wil altijd een accu op zijn lichaam dragen. Onder sommige omstandigheden kan het wel de moeite waard zijn, bijvoorbeeld tijdens een skitocht om in geval van nood een airbag af te laten gaan. Maar voor normale kleding is het niet altijd een goed idee.”
Het kan dus misschien nog even duren voordat de kledingrekken in de winkels volhangen met hightech-textiel. PCM neemt de huidige stand van zaken met je door en laat zien wat er allemaal op het gebied van dergelijke kleding is ontwikkeld.
Sensoria Fitness Smart Socks
De Sensoria Fitness Smart Socks (zie bovenstaande afbeelding) hebben ingebouwde druksensoren. De reden: hardlopen leidt snel tot blessures en daarom is looptechniek belangrijk. Wie deze slimme sokken draagt, weet later van elke stap hoe de voeten zijn neergezet en hoe lang ze de grond raakten. Een enkelband verzendt de data namelijk naar een online dashboard. Daar kun je dan statistieken bekijken over je hardloopprestaties, waaronder de afgelegde afstand, snelheid, het aantal gezette stappen en het loopritme.
Terwijl je rent spreekt een virtuele coach je vanaf je smartphone toe. Deze coach moedigt je niet alleen aan, maar kan ook informatie geven over de manier waarop je je voeten neerzet. Bijvoorbeeld wanneer je meer op je voor- of achtervoet moet landen, dan krijg je dat te horen.
Spinnenjurk van Anouk Wipprecht
De Nederlandse ontwerper Anouk Wipprecht maakt kleding die bomvol sensoren en speciale effecten zit. Zo is er de Smoke Dress, die een wolk van rook creëert wanneer iemand te dichtbij komt. Of de Spider Dress, met een kraag van robot-spinnenpoten, die in de aanvalsmodus kunnen schieten als iemand nadert. De Synapse Dress meet via een hoofdband de hersengolven van de drager. Daaruit leidt de jurk het concentratieniveau van de drager af. Die mentale staat wordt weerspiegeld in de verlichting van de jurk.
De jurk heeft een ingebouwde camera, zodat later is terug te kijken welke omstandigheden zorgden voor uitschieters omhoog of omlaag in het concentratieniveau. Wanneer iemand te dichtbij komt signaleert een nabijheidssensor dat en verblindt de jurk de ander met groot licht van 120 watt. Doordat Wipprecht optimaal gebruik maakt van de mogelijkheden van 3D printen hebben haar jurken bijzondere vormen. Wipprecht ontwierp kleding voor onder meer Intel, Google, Microsoft en Audi. Momenteel werkt ze als creatief directeur van ontwerpstudio Codame Labs in San Francisco.
Jacquard
Google liet in de zomer van 2015 voor het eerst Jacquard zien: een textielgaren dat een lap stof in een aanraakscherm kan veranderen. “De structuur van textiel is gelijk is aan die van de aanraakschermen die we in mobiele apparaten en tablets gebruiken”, zegt bedenker Ivan Poupyrev in een introductiefilmpje. Dat klopt: het aanraakscherm van een smartphone werkt dankzij een raster van horizontale en verticale draden. Die liggen vlak onder het glazen oppervlak, zijn vrijwel doorzichtig en halfgeleidend. Op de punten waar de draden elkaar raken, lopen minuscule stroompjes.
Wanneer je zo’n kruispunt aanraakt met je vingers, vloeit een deel van de elektronen weg via de huid. Zo weet de smartphone waar je het scherm hebt aangeraakt. Poupyrev: “Wanneer een deel van de draden waaruit textiel bestaat wordt vervangen door geleidende draden, kun je een textiel weven dat eenvoudige gebaren begrijpt. Net als elk aanraakscherm op een smartphone. Dat kan een eerste stap zijn om computers onzichtbaar te integreren in kleding.”
Die ‘computer’ bestaat in het geval van Jacquard overigens uit een klein ontvangststation, dat op het kledingstuk in een knoop wordt verstopt. De miniatuur-elektronica kan de gebaren interpreteren en doorsturen naar andere apparaten. Google liet een tijdje terug een demonstratie zien waarbij een Philips Hue-lamp werd bediend vanaf een lap textiel. Een snel tikje op de stof zette de lamp aan of uit. En een ‘swipe’ naar links of rechts veranderde de kleur van de lamp.
Textielontwerper Shiho Fukuhara van Google: “We hebben het garen heel dun gemaakt en het voelt heel natuurlijk. Dus het ziet er uit als gewoon garen. Het enige verschil is dat het stroom geleid.” Textielontwerpers over de hele wereld kijken volgens Google hoe ze Jacquard in kleding kunnen verwerken. Eén daarvan is Levi Strauss & Co.
Wat de spijkerbroekfabrikant met Jacquard gaat doen is nog niet bekend. In principe kan het garen totaal onzichtbaar aan de binnenkant van de stof verwerkt worden. Maar het kan ook heel zichtbaar bovenop de stof worden geweven in een afwijkende kleur. Het hangt maar net af van de weeftechnieken die ontwerpers kiezen.
Zonnecelshirt van Paulien van Dongen
Hoe komt slimme kleding aan stroom? Ontwerpster Paulien van Dongen maakte samen met het Holst Centre in Eindhoven een shirt waarin folies van flexibele zonnecellen zijn verwerkt. In fel zonlicht produceert het Wearable Solar Shirt ongeveer 1 watt aan elektriciteit, voldoende om een gemiddelde telefoon in enkele uren volledig op te laden. In het voorzakje zit een batterij verborgen waarmee de elektriciteit kan worden opgeslagen voor later gebruik.
Vigour
Hoe stimuleer je dementerende ouderen om te bewegen? Door kleding voor hen te ontwerpen die bij beweging als beloning een geluidje laat horen. Dat doet althans Vigour, dat is gemaakt door interactief ontwerper Martijn den Böhmer van de Technische Universiteit Eindhoven (TUe), samen met ontwerper Paulien van Dongen.
In het zachte vest is geleidend garen verwerkt. Wanneer de persoon beweegt, rekt het garen uit. Zo kan elke beweging worden geregistreerd en verzonden naar een iPad-applicatie. Het vest kan de hele dag worden gedragen, zodat bewegingstherapeuten kunnen meten of de patiënt voldoende beweegt. Ze kunnen bovendien vanaf de iPad een programma starten, waarbij het vest geluid gaat maken als beloning voor het uitvoeren van rehabilitatie-oefeningen.
Hug shirt
Het Hug Shirt was ooit één van de eerste slimme kledingstukken. Het idee is nog steeds geweldig: in dit knuffelshirt zitten sensoren die de kracht, duur en locatie van een omhelzing meten. Ook registreert het kledingstuk de warmte van iemands huid en diens hartslagfrequentie. Dankzij al die gegevens kan de knuffel worden verzonden en op afstand gevoeld, mits de ander natuurlijk ook een Hug Shirt draagt.
De makers van het Hug Shirt hebben sindsdien nog veel meer slimme kledingstukken gemaakt die zien er zelfs nog mooi uit ook. Zo bestaat de huidige collectie uit allerlei kledingstukken waarin op subtiele wijze lichtgevende stoffen zijn verwerkt, die deels vanaf een smartphone in te stellen zijn.
Kimbow van Eef Lubbers
Industrieel ontwerpster Eef Lubbers maakt kleren met een boodschap. Samen met Malou Beemer ontwierp ze Kimbow, een interactieve jurk waarvan het garen rood wordt als de drager een uitdagende houding aanneemt door haar handen op haar heupen te plaatsen. Voor de techniek kreeg het tweetal hulp van de TUe, het TextielLab Tilburg en Aartsen Elektronica. Ook maakte Lubbers lingerie. Unlace reageert op aanraking. Wanneer iemand dit ondergoed aanraakt wordt het textiel op die plek warmer en huidkleurig.
Privacy-zorgen?
Wanneer je gebruikmaakt van een activiteitenmeter, bijvoorbeeld om te joggen, worden je gezondheidsstatistieken meestal ook opgeslagen op de server van de fabrikant. En in februari bleek uit onderzoek van de Noorse consumentenorganisatie Forbrukerradet dat verschillende gezondheidsapps zoals Endomondo, Lifesum, MyFitnessPal, Runkeeper en Strava persoonlijke gegevens van gebruikers met derden delen, zonder duidelijk te maken wie dat zijn. Daarbij gaat het onder meer om de gps-positie, leeftijd, geslacht en sportprestaties.
Hindriks: “Er wordt vaak gemopperd over klantenkaarten, zoals de bonuskaart van AH. Die geeft inderdaad een aardig compleet beeld van iemands consumptiepatroon door de jaren heen. Maar via een activiteitenmeter delen mensen gegevens die veel gevoeliger zijn, omdat ze rechtstreeks te maken hebben met hun gezondheid. Als je slecht slaapt, wil je dan dat die informatie bekend raakt?”
Tekst: Jolijn de Rooij