Update: De voors en tegens van de nieuwe kentekenwet

De politie mag sinds 1 januari 2019 kentekengegevens geregistreerd door ANPR-camera’s vier weken lang opvragen. Niet alleen die van verdachten, maar van alle auto’s die rond een plaats delict hebben gereden. Voorvechters van privacy zijn niet te spreken over deze nieuwe kentekenwet.

Wanneer je je met je auto op de openbare weg bevindt en een ANPR-camera (Automatic Number Plate Recognition) passeert, dan mag de kentekeninformatie door de overheid vier weken worden bewaard. De politie kan deze gegevens opvragen, bijvoorbeeld wanneer zich op de openbare weg een ongeluk of ander delict voordoet. Het is duidelijk waarom het Ministerie van Justitie en Veiligheid deze wet invoert: het geeft de politie meer aanknopingspunten bij een zaak.

Hoewel de wet voor sommigen nogal rauw op het dak komt vallen, is deze wet niet nieuw. Al in 2017 keurde de Eerste Kamer de plannen goed. Automatische Nummerplaat Herkenning wordt al jaren ingezet, maar door de politie alleen op kleine schaal. Was er een incident, dan werd alleen het verdachte kenteken opgevraagd. Andere kentekens werden direct verwijderd.

Kentekens zijn essentieel

Een kenteken kan essentieel zijn voor het slagen van een zaak. Zo is er in Zoetermeer iemand vrijgesproken na inbraak omdat de politie het kenteken van de auto van de verdachte niet had nagetrokken, en alleen de vingerafdruk op de schuifpui van de woning was niet genoeg. En als buitenlandse autoriteiten kentekengegevens nodig hebben van de auto van een terrorismeverdachte, dan heeft de politie nu meer mogelijkheden om te helpen, wat weer in ons voordeel kan zijn wanneer wij andersom hulp nodig hebben.

Nog specifieker kan die nummerplaatherkenning volgens het Ministerie vooral helpen bij het opsporen van een voertuig na een ernstig misdrijf waarbij pas later blijkt dat die informatie een belangrijke rol speelt. Denk daarbij aan plofkraken, ontvoeringen, terrorisme en de aanhouding van voortvluchtigen. Kentekengegevens kunnen helpen een verdachte in beeld te brengen, of zijn of haar verblijfplaats.

Geen specifieke regels

De wet is niet heel specifiek: hoe lang spreek je immers van een plaats delict? Als er bijvoorbeeld een ongeluk is gebeurd en iemand is doorgereden, over hoeveel kilometer mag je dan alle kentekenplaten raadplegen? En wat als je kentekenplaat is gestolen, hoe weet de politie dat het niet om jouw auto gaat? Waarschijnlijk is dit naar inzicht van de politie, maar heel afgebakend is de wet tot op heden nog niet.

Media has no description

© PXimport

Er zijn wel waarborgen in de wet opgenomen: kentekeninformatie mag alleen aan de openbare weg worden verzameld, op locaties die relevant zijn voor de opsporing. Dat betekent dat hieronder niet alleen de openbare weg zelf, maar ook parkeerterreinen, havens en vliegvelden vallen. Geautoriseerde opsporingsambtenaren hebben na bevel van de officier van justitie toegang tot deze gegevens, maar alleen bij ernstige misdrijven en de aanhouding van voortvluchtigen. De officier heeft daarin geen carte blanche: er moet heel specifiek worden aangegeven wat het misdrijf is, welke strafzaak het betreft en wat de zoekvraag is.

Kort geding

Privacy First heeft een kort geding aangespannen. Immers gaat de politie nu aan de slag met nummerplaten van onschuldige Nederlanders, die toevallig net op de verkeerde tijd op de verkeerde plek zijn. Dat is volgens Privacy First in strijd met de wet op privacy. Het schrijft op haar website: “Deze nieuwe wet vormt een massale privacyschending en hoort simpelweg niet thuis in een vrije democratische rechtsstaat.”

Privacy First is de organisatie achter de Nederlandse Privacy Awards, die ook volop actievoerde tegen de sleepwet (de wet op inlichtingen- en veiligheidsdiensten). Uiteindelijk heeft de regering door het referendum wel enkele wijzigingen aangebracht, maar de sleepwet is er alsnog doorgekomen. Hier kreeg Privacy First niet wat het hoopte. Het is de vraag of dat nu wel gaat lukken, nu de regelgeving er al doorheen is.

Reactie ministerie van Justitie & Veiligheid

"Het vastleggen van de kentekens mag alleen op risicolocaties zoals vliegvelden en havens, locaties met een intensieve verkeersstroom (personen- of goederenvervoer) of een specifieke functie (zwaar vervoer) (denk aan verkeersknooppunten op autosnelwegen, rond stations en luchthavens), en criminele hotspots (denk aan grote parkeerplaatsen langs de snelweg of in een grensgebied die bekendstaan als plekken waar drugshandel plaatsvindt)." geeft Julia Rademaker, woordvoerder van minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid aan.

"De gegevens mogen maar in 2 gevallen worden geraadpleegd: als dat noodzakelijk is ter opsporing van een ernstig strafbaar feit, of als dat noodzakelijk is om een voortvluchtige aan te houden." Alleen een door de minister geautoriseerde opsporingsambtenaar mag de gegevens raadplegen, maar alleen als er een bevel van de officier van justitie is gekomen. "In dat bevel moet de officier van justitie een aantal dingen vastleggen, onder andere waarom de gegevens moeten worden geraadpleegd. Ook moet hij de zoekvraag opnemen in zijn bevel. Bijvoorbeeld: “Waar is het voertuig met kenteken X op tijdstip Y geweest?” Of: “Welke voertuigen waren op tijdstip Y op locatie Z?”"

Soms is het nodig dat de officier niet een precies tijdstip opneemt, maar een periode. Of niet alleen een locatie, maar een iets ruimer gebied. Rademaker: "Denk bijvoorbeeld aan een ontvoering of de situatie waarin je voortvluchtige verdachte wil vinden. Je weet dat de verdachte een voertuig met kenteken X heeft. Om de verdachte te vinden/de locatie van het slachtoffer te achterhalen wil je kijken waar dat voertuig allemaal is geweest in de afgelopen paar dagen."

De losse camera's die de politie bij zich heeft, zullen volgens Rademaker veelal buiten de wet vallen. "Voor mobiele camera’s geldt dat jaarlijks achteraf bekend wordt gemaakt waar die zijn ingezet voor deze wet. Dit staat zo in het uitvoeringsbesluit en is – evenals publicatie van het cameraplan - dus ook verplicht. Overigens is de verwachting dat camera’s in voertuigen in de regel niet voor deze wet zullen worden ingezet, omdat de voertuigen waarin die camera’s zich bevinden zich zelden alleen binnen een gebied verplaatsen als genoemd hierboven. En dan mag de camera dus niet gebruikt worden."

Deel dit artikel
Voeg toe aan favorieten