Muziek streamen met je Raspberry Pi met de gebruiksvriendelijke Debian-fork Volumio. Dit besturingssysteem speelt alle gangbare muziekbestanden in hoge resolutie af, zoals flac, wav, alac en dsd. Daarnaast is er ook ondersteuning voor mp3’tjes en Spotify-streams, waardoor Volumio zeer breed inzetbaar is.
Volumio is oorspronkelijk ontworpen voor gebruik op een Raspberry Pi, maar inmiddels is deze Debian-fork ook beschikbaar voor allerlei andere singleboardcomputers. Zo zijn er installatiebestanden voor Odroid, CuBox-i, Sparky, BeagleBone, Pine64, UDOO en ASUS Tinker Board. Daarnaast werkt deze Linux-distributie ook op pc’s met een x64- of x86-infrastructuur. Aangezien wij de voorkeur geven aan een compacte audiostreamer die we probleemloos bij overige hifiapparatuur kunnen neerzetten, geniet de installatie op een singleboardcomputer de voorkeur. In deze masterclass gebruiken we hiervoor de Raspberry Pi 3 Model B.
Audio-output op Pi
Het is belangrijk om goed na te denken via welke audio-output je het muzieksignaal doorgeeft aan de versterker van het muzieksysteem. De analoge 3,5mm-geluidsuitgang van de Raspberry Pi biedt helaas niet zo’n goede audiokwaliteit. Voor een beter resultaat koppel je de Raspberry Pi via hdmi aan een versterker. Ook met een digitaal/analoog-converter (dac) met usb-ingang is er een uitstekende geluidskwaliteit haalbaar. Tot slot kun je als alternatief een uitbreidingskaart van een merk als HiFiBerry overwegen.
Met de HiFiBerry Digi+ Standard beschik je bijvoorbeeld over een optische s/pdif-aansluiting, waarmee je moeiteloos een 24bit/192kHz-audiosignaal aan de versterker doorgeeft. Aansluiten gebeurt op de zogeheten gpio-connector. Overigens zijn er allerlei zogeheten i2s-dacs voor Raspberry Pi beschikbaar die hi-res-audio ondersteunen.
I2s is speciaal ontworpen om digitale audiogegevens zo nauwkeurig mogelijk te verwerken via een kort signaalpad. Dat resulteert doorgaans in een audioweergave met een zeer hoge detaillering. Volumio verkoopt in zijn eigen webwinkel diverse geschikte i2s-dacs met analoge rca-uitgangen. Surf hiervoor naar de webwinkel van Volumio. Houd er rekening mee dat je sommige i2s-dacs op de Raspberry Pi moet solderen. Veel uitbreidingen hebben een eigen voeding, dus zorg er indien nodig voor een vrij stopcontact.
Volumio installeren
Je downloadt Volumio vanaf de officiële website, waarna je het image naar een micro-sd-kaart wegschrijft. Dat kan op een machine met Windows, macOS of Linux, waarbij je de micro-sd-kaart eventueel met een sd-adapter in de kaartlezer stopt. Het programma Etcher kan je bij dit klusje prima helpen. Je voegt het uitgepakte img-bestand aan Etcher toe en selecteert daarna het juiste opslagmedium. Na een klik op Flash! zet het programma het image op de micro-sd-kaart. Dit klusje neemt enkele minuten in beslag.
Etcher geeft bij sommige micro-sd-kaarten om onduidelijke redenen een foutmelding. Gebruik in dat geval als alternatief het programma Win32 Disk Imager om het geheugenkaartje te flashen. Je stopt de micro-sd-kaart vervolgens in de Raspberry Pi en sluit deze op je muzieksysteem aan. Verder koppel je de Raspberry Pi aan het thuisnetwerk. Gebruik hiervoor bij voorkeur een kabel. Het makkelijkste is als je router via dhcp automatisch een dynamisch ip-adres toewijst.
Heb je een usb-stick of externe schijf met muziekbestanden, dan koppel je die aan de usb-poort van de Raspberry Pi. Als laatste sluit je het apparaatje op de voeding aan. Houd er rekening mee dat het de eerste keer zo’n vijf minuten duurt voordat Volumio is opgestart. De reden hiervoor is dat het besturingssysteem tijd nodig heeft om onder meer aanvullende pakketten te installeren.
Eerste configuratie
Je bedient de muziekserver via een webinterface. Dat kan met iedere browser van een willekeurige computer, tablet, smartphone, smart-tv of e-reader. De enige eis is dat het bedieningsapparaat in het thuisnetwerkwerk is aangesloten. Verder adviseren de makers om zoveel mogelijk Google Chrome of de officiële apps voor Android en iOS te gebruiken.
Via een browser surf je naar http://volumio.local om de webinterface te openen. Als dat niet lukt, vul je als alternatief het ip-adres van de Raspberry Pi in. Weet je het ip-adres niet, dan gebruik je een netwerktooltje of de webinterface van je router om deze cijferreeks te achterhalen. Chrome-gebruikers doen hiervoor een beroep op de extensie mDNS Browser.
Voor mobiel gebruik adviseren de makers de netwerk-apps Fing (Android) en Net Analyzer (iOS). Als de Volumio-streamer bijvoorbeeld via het ip-adres 192.168.1.20 bereikbaar is, typ je in de adresbalk van je browser http://192.168.1.20 om de webinterface te openen.
Volumio neemt zijn gebruikers direct mee op sleeptouw. In de configuratiewizard geef je namelijk de eerste instellingen op. Na het selecteren van de Nederlandse taal pas je eventueel de naam van de muziekstreamer aan. De volgende stap is erg belangrijk, want hier stel je de gewenste geluidsuitgang in. Geef bovenin aan of er een i2s-dac op de Raspberry Pi is aangesloten, bijvoorbeeld een uitbreidingskaart van HiFiBerry of IQaudIO. Is dat het geval, dan selecteer je in het uitrolmenu het juiste type.
Heb je geen uitbreidingskaart aangesloten? Selecteer als alternatief de 3,5mm-geluidsuitgang (Audio Jack) of hdmi-output. Bij gebruik van een Raspberry Pi 3, de Zero W of een aparte wifi-dongel meld je het systeem eventueel aan op een draadloos netwerk. Kies in dat geval de juiste ssid en vul het bijbehorende wachtwoord in. Als er een netwerkkabel op de ethernetpoort is aangesloten, sla je deze stap over.
Muziekbronnen toevoegen en luisteren maar
Volumio wil graag weten waar je muziekbestanden staan opgeslagen. Het is geen probleem wanneer je hiervoor verschillende (opslag)apparaten gebruikt. Volumio maakt er namelijk één grote muziekbibliotheek van. Kies je voor de eenvoudige weg, dan sluit je een externe schijf of usb-stick met audiobestanden op de Raspberry Pi aan.
Je kunt ook een netwerkbron opgeven. Je kiest dan voor Voeg nieuwe schijf toe, waarna je de naam, het ip-adres en het pad invult. Via Geavanceerde opties weergeven verschijnt voor de gedeelde map een keuze tussen de protocollen cifs en nfs. Vul zo nodig ook de gebruikersnaam en het wachtwoord in. Op deze manier voeg je bijvoorbeeld een gedeelde map van een nas of pc toe. Vergeet niet om te kiezen voor Opslaan. Wanneer Volumio de netwerkbron goedkeurt, staat er onder Verbonden een groen vinkje.
Soms herkent Volumio je nas niet als netwerkbron. Een mogelijke reden hiervoor is dat de nfs-service staat uitgeschakeld. Op een nas van Synology navigeer je naar Configuratiescherm / Bestandservices om de optie NFS inschakelen te activeren. Aan het eind van de configuratiewizard vraagt Volumio om een vrijwillige donatie. Maak eventueel een keuze en kies Done om het hoofdvenster van de muziekstreamer te openen.
Hoewel je nog volop aan Volumio kunt sleutelen, is de muziekstreamer in de basis gereed voor gebruik. Voordat we dieper ingaan op allerlei instellingen, spelen we eerst eens wat muziek af. Zo weet je of de muziekstreamer goed werkt. De bediening is vrij eenvoudig, via Bladeren sorteer je de muziekbibliotheek op artiest, album of genre. Kies je voor Music Library, dan zie je welke opslagdragers en netwerkbronnen er aan Volumio gekoppeld zijn. Hierbij blijft de oorspronkelijke mappenstructuur behouden.
Fijn is dat het besturingssysteem zo nodig zelfstandig artiesten-afbeeldingen van internet plukt, waardoor de gebruikersomgeving er modern uitziet. Je klikt een liedje of een compleet album aan om de muziekweergave te starten. Welke pagina je in de webinterface ook opent, bovenaan staan de bedieningstoetsen altijd paraat. Je maakt naar eigen inzicht afspeellijsten aan en voegt liedjes aan je favorieten toe. Op de beginpagina zie je welk nummer Volumio momenteel afspeelt. Hier pas je het volume eventueel aan. Verder zie je hier informatie over het audioformaat en de afspeelkwaliteit.
Zodra je verse albums aan een muziekbron hebt toegevoegd, wil je die uiteraard in Volumio weergeven. Je regelt dat door de muziekbronnen bij te werken. In de webinterface open je de instellingen door rechtsboven op het tandwieltje te klikken. Kies daarna voor Mijn muziek.
Via Update controleert Volumio de muziekbronnen op wijzigingen. Je kunt ook besluiten om de database volledig opnieuw op te bouwen. Klik in dat geval op Opnieuw scannen. Zeker bij omvangrijke collecties duurt deze taak enige tijd.
Dsd afspelen
Voor audiofielen loont het de moeite om de afspeelinstellingen even door te nemen, zeker als je van plan bent om naar hoogwaardige dsd-opnames (direct stream digital) te luisteren. Kies in de instellingen voor Afspeel opties. Bovenin wijzig je eventueel de output, voor het geval je bijvoorbeeld op een later moment een (andere) i2s-dac aan je Raspberry Pi wilt koppelen.
Is je dac in staat om dsd-opnames te verwerken, dan kies je hier voor de optie DSD Direct. Besef overigens goed dat er vrijwel geen betaalbare dacs bestaan die zowel een dsd- als pcm-audiosignaal (native) kunnen decoderen. Wil je naast dsd ook nog naar andere audioformaten luisteren, dan kies je voor de optie DSD over PCM (DoP). Verder pas je naar eigen wens het automatische volumeniveau en de buffergrootte aan. Na iedere wijziging klik je bij het juiste onderdeel op Opslaan.
Webradio en Spotify met Volumio
Een prettige eigenschap is dat Volumio gebruikers toegang geeft tot talloze radiostations. Via Bladeren / Web Radio zoek je eenvoudig een leuke zender op. Je gebruikt hiervoor de categorieën Top 500 Radios (Shoutcast), Per genre (Shoutcast) en Per country (Dirble). Zodra je iets leuks hebt ontdekt, vergeet dan niet om het radiostation aan je favorieten toe te voegen. Je gebruikt hiervoor het pictogram met de drie puntjes.
Kun je een bepaalde zender niet vinden? Geen probleem, want Volumio bevat een functie om zelf een link van een radiostation toe te voegen. Klik hiervoor achter Mijn Web Radios op het pictogram met de drie puntjes en kies voor Webradio toevoegen. Je vult een naam en de juiste url in, waarna je bevestigt met Toevoegen. Op internet bestaan er allerlei websites waar je de benodigde links van webradiostations kunt terugvinden, bijvoorbeeld via deze site.
Op een moderne muziekstreamer mag ondersteuning voor Spotify natuurlijk niet ontbreken. Deze streamingdienst voeg je dan ook relatief gemakkelijk aan Volumio toe. Voordat je daarmee aan de slag gaat, is het belangrijk om te weten dat er hiervoor een Premium-abonnement van Spotify is vereist. Dat kost 9,99 euro per maand. Volumio ondersteunt het gebruik van plug-ins en via deze weg kun je de Zweedse streamingdienst dan ook toevoegen.
Kies in de instellingen voor Plugins / Zoek Plugins. Bij het onderdeel Music Services staat de Spotify-uitbreiding al voor je klaar, waarna je via Installeren de muziekdienst toevoegt. Werp daarnaast nog even een blik op de YouTube-uitbreiding en installeer die desgewenst ook meteen even. Het is overigens normaal dat de installatie van een plug-in even op zich laat wachten.
Sluit via Close het installatievenster en open het tabblad Geïnstalleerde Plugins. Activeer daarna de Spotify-uitbreiding en kies voor Settings om je inloggegevens in te vullen. Het onderdeel Bladeren geeft je nu toegang tot de muziekdienst. Zo haal je onder meer je persoonlijke afspeellijsten op en zie je welke albums er onlangs zijn verschenen.
Statisch ip-adres instellen
Vanwege dhcp wil het ip-adres van de Volumio-streamer nog weleens wisselen. Dat is niet altijd gewenst, zeker niet als je met meerdere apparaten de muziekbibliotheek beheert. Hoewel nagenoeg alle routers een functie hebben om een statisch ip-adres aan een apparaat toe te wijzen, kan dat ook rechtstreeks vanuit Volumio.
In de instellingen kies je voor Netwerk, waarna je de optie Automatic IP bij het onderdeel Wired Network of Wireless Network deactiveert. Stel vervolgens het statische ip-adres in. Bij gebruik van een bekabelde verbinding zet je de draadloze netwerkadapter op deze pagina meteen uit.
Wanneer je een Raspberry Pi 3 of Zero gebruikt, zendt Volumio automatisch een draadloos netwerk uit. Dat is nergens voor nodig, dus de optie Enable Hotspot kun je ook deactiveren. Vergeet tot slot de wijzigingen niet op te slaan.
Updates installeren
Volumio brengt regelmatig nieuwe updates uit. Vanzelfsprekend wil je altijd de nieuwste versie gebruiken. Vanuit het instellingenmenu kies je achtereenvolgens voor Systeem en Controleer updates. Is er een nieuwe versie beschikbaar, dan verschijnt er een overzicht met verse vernieuwingen. Zodra je de update installeert, vraagt Volumio na afloop om een herstart.
Heb je ook interesse in bèta-releases van Volumio? Zet het systeem dan in testmodus, zodat je als eerste updates ontvangt. Surf hiervoor naar http://volumio.local/dev. Als dat niet werkt, vervang je volumio.local voor het juiste ip-adres. Bij het onderdeel Test Mode klik je op TRUE.
Als je nu volgens de reguliere procedure gaat updaten, worden daarmee voortaan ook de bèta-releases geïnstalleerd. Overigens kun je in de systeeminstellingen Volumio ook terugzetten naar de fabrieksinstellingen. Werkt de muziekstreamer bijvoorbeeld niet meer goed, dan helpt het nog weleens door de optie Factory Reset aan te klikken.
Upnp/dlna en AirPlay
Volumio herkent upnp/dlna-servers in het netwerk, zodat je deze muziek eenvoudig in de muziekbibliotheek integreert en op het aangesloten muzieksysteem afspeelt. Volumio fungeert daarnaast ook als een upnp-media-renderer en kan muziekstreams rechtstreeks van andere apparaten ontvangen. Denk bijvoorbeeld aan een computer in je thuisnetwerk, maar ook aan een smartphone of tablet.
Je hoeft binnen Volumio hiervoor niets te wijzigen. Onder Windows gebruik je bijvoorbeeld het programma Stream What You Hear, waarbij je aangeeft dat je de muziek via het Volumio-systeem wilt afspelen. In de instellingen kies je tussen een mp3- en pcm-stream.
Als alternatief programma voor Windows kun je TuneBlade overwegen, waarmee je de pc transformeert in een AirPlay-streamer. Met dit protocol kan Volumio ook overweg, dus vanaf een iPhone, iPad en Mac stream je indien gewenst rechtstreeks liedjes naar de muziekstreamer. Tot slot bestaan er voor Android ook allerlei geschikte apps, zoals AllConnect, AirAudio en Allstream.
Tot slot
Een Raspberry Pi verbruikt heel weinig energie en het is in principe geen probleem om deze muziekstreamer permanent aan te laten staan. Maar áls je hem uitzet, schakel hem dan netjes via de interface van Volumio uit. Trek liever nooit zomaar de kabel uit de Raspberry Pi, de sd-kaart waar het besturingssysteem opstaat raakt anders na verloop van tijd corrupt, waarna de Volumio-streamer dan niet meer normaal kan opstarten. Mocht dat toch gebeuren: formatteer de sd-kaart dan en volg deze masterclass dan opnieuw.