Chiptunen – wat gerommel onder de motorkap en je rijdt een stuk sneller en zuiniger – is niet alleen weggelegd voor auto’s en motoren. Het kan ook bij de computer, maar dan noemen we het anders: overklokken. Met wat geluk levert het je – geheel gratis – wat meer verwerkingskracht op.

Het fenomeen overklokken laten we doorgaans over aan de verstokte gamer en zijn speciale moederbord dat is voorzien van een bios dat het mogelijk maakt om zo’n beetje alle hardwareparameters in software te manipuleren. Van de processor, het moederbord, het geheugen en de videokaart worden dan allerlei schroefjes superstrak aangedraaid, waardoor het systeem nét even beter gaat presteren. Voor die verstokte gamer is dat essentieel, want het kan het verschil betekenen tussen ‘kill or to be killed’...

De modale gebruiker heeft echter een moederbord dat zichzelf min of meer standaard instelt als het voor de eerste keer wordt opgestart. De ‘Power On Self Test’ draait dan een controleslag die ervoor zorgt dat er wat robuuste parameters worden ingesteld, waaraan het systeem zich nooit een buil zal vallen. Alle genomen beslissingen vallen binnen ruime marges, met als gevolg een stabiel systeem. Wie dat prima vindt, die kan nu stoppen met lezen. Alle anderen laten we graag zien hoe er eenvoudig wat meer power uit een doodnormaal bios kan worden getrokken!

En vervolgens gaan we ouderwets experimenteren, waarbij het de truc is om de getallen zo laag mogelijk te krijgen: hoe lager hoe sneller! Dat uiteraard in combinatie met een systeem dat nog steeds stabiel blijft draaien, want anders heb je weinig aan de snelheidswinst die je op deze manier boekt. Medebepalend voor een stabiel systeem zijn goed ram-geheugen en een frisse wind. Dat wil zeggen, het ram-geheugen moet goed worden gekoeld. Kijk wat dat betreft ook eens naar heatsinks voor je ram-geheugen, want die zijn ook los verkrijgbaar.


Zorg voor goed ram-geheugen dat ook nog eens goed wordt gekoeld.

Tijd om de bios-setup erbij te nemen. Op de voor jou gebruikelijke manier ga je naar de bios-setup, waarbij je op zoek gaat naar de sectie waarmee je de hardware kunt manipuleren. Toegang tot die sectie zal niet zonder waarschuwing zijn, vandaar de eerder gegeven tip om vooraf te onderzoeken wat je te doen staat als het achteraf verkeerd afloopt! Vervolgens is het afhankelijk van het moederbord en de bios-setup welke parameters je kunt wijzigen, want naast het ram-geheugen kunnen ook zomaar de processor en de grafische chip worden getuned. Wij beperken ons evenwel tot het ram-geheugen...


Dit is de plek die de hier getoonde bios-setup aanbiedt als je de hardware handmatig wenst te manipuleren.


Niet alleen de instellingen van het ram-geheugen kan je aanpassen, ook enkele andere onderdelen op het moederbord.

Dat ram-geheugen heeft eigen instellingen die (veel) verder gaan dan alleen de CL, de tRCD, de tRP en de tRAS. Natuurlijk kan je gaandeweg steeds nieuwe instellingen voor steeds andere parameters proberen, maar in eerste instantie zal je je willen beperken tot de ‘grote’ vier, waarbij ook de Command Rate een woordje meespreekt. Die Command Rate staat meestal op ‘1T’ en is bepalend voor de vertraging tussen een opdracht en het overseinen van gegevens van en naar het ram-geheugen. Zoals gezegd, beperk je tot de grote vier...


Kijk naar de ‘grote vier’ oftewel de CL, de tRCD, de tRP en de tRAS. Daarmee kan je al grote verschillen op de benchmark-klokken zetten!

We beperken ons tot het overklokken van het ram-geheugen en voordat we beginnen nemen we nog één kijkje naar CPU-Z: naar de sectie die wat meer vertelt over het Memory. Kijk in het bijzonder naar de volgende parameters die alles te maken hebben met de wijze waarop het ram-geheugen wordt benaderd:
• CAS# Latency (CL). De vertraging in verband met de beschikbaarheid van gegevens in andere cellen of kolommen.
• RAS# to CAS# Delay (tRCD). De vertraging vanaf het moment dat een rij wordt geactiveerd, wanneer de cel of kolom wordt benaderd via het CAS-signaal.
• RAS# Precharge (tRP). De tijd die nodig is om een rijtoegang te beëindigen en de volgende rijtoegang te beginnen.
• Cycle Time (tRAS). De tijd die tussen de huidige en de volgende opdracht voor benadering van het geheugen ligt.

De afkortingen tussen de haakjes stonden ook al in de eerder getoonde tabel. CPU-Z laat dus keiharde bios-instellingen zien, die op dit moment op 9-9-9-24 staan ingesteld. Welnu, die instellingen kunnen we manipuleren en dat is overklokken. Of ‘onderklokken’ als we de boel gaan vertragen...


Andermaal een kijkje CPU-Z. Nu om te weten hoe het ram-geheugen staat ingesteld.

Begin met het downloaden van de tool CPU-Z (www.cpuid.com), want daarmee kom je – onder andere – te weten met welk merk en type moederbord je te maken hebt. Die informatie heb je dan weer nodig om – op de website van de fabrikant van je moederbord – de benodigde documentatie op te vragen. Want voordat je gaat overklokken, moet je wel weten wat je te doen staat als het mis gaat! Dan moet er namelijk – meestal – een jumperstand worden gewijzigd, waarmee je aangeeft dat het bios zichzelf weer schoon en veilig moet inregelen. Regel dat vóórdat je begint! Als het overklokken namelijk lekker gaat, dan ga je op een gegeven moment vanzelf over een uiterste grens heen, met als gevolg een mankerend of – tijdelijk – dood systeem. Zo’n uiterste grens kan ook worden bereikt als het systeem gaandeweg opwarmt. Dus nooit koud overklokken!


De tool CPU-Z vertelt je meer over je hardware. Het merk en type moederbord heb je nodig om belangrijke informatie op te vragen.


Dít is de informatie die je zoekt. Als het overklokken verkeerd afloopt, brengt een speciale bios-jumper uitkomst.


Hier wordt getoond waar op het moederbord die bios-jumper is te vinden.

We vallen met de deur in huis en dat doen we in de vorm van vier zoekplaatjes. Kijk naar vier schermdumps van de benchmarktool MaxxMem2, die je kunt vinden op www.maxxpi.net (Test_01.tif, Test_02.tif, Test_03.tif en Test_04.tif). Het gaat om vier tests die zijn uitgevoerd op een systeem waarvan we slechts enkele ram-parameters met behulp van de bios-setup hebben gemanipuleerd. Dat zetten we even in de onderstaande tabel:

 Test #1Test #2Test #3Test #4Parameters    tCL891011tRCD891011tRP891011tRAS20242832Resultaten    Memory Copy18285182851814417341Memory Read16534163001616715200Memory Write17402172181725117172Memory Score16,9716,7616,7116,19Memory Latence58,061,063,666,0

   
Er worden meerdere tests uitgevoerd, maar uiteindelijk gaat het ons om de totaalscore die hier de naam Memory Score heeft gekregen. Het verschil tussen de snelste en de langzaamste bios-instellingen levert zomaar een prestatieverschil van 5 procent op. Dat is best veel, zeker als blijkt dat je bios ‘af fabriek’ niet al te vlot is ingeregeld! Daarmee hebben we de essentie van deze workshop onder je aandacht gebracht, met als gevolg dat we écht van start kunnen gaan!



Zoekplaatjes! Kijk naar de cijfers en kijk naar de instellingen voor het ram-geheugen. Nu reeds is te zien dat lagere getallen zorgen voor betere prestaties. Niet vergeten!

Deel dit artikel
Voeg toe aan favorieten