"Er is desktop publishing (dtp) en er is desktop publishing. Voor een tijdschrift als PCM gelden andere eisen en regels dan voor uw kerstkaarten of het A4'tje met de aanbiedingen van de bakker op de hoek. Voor het dtp-werk van kleine ondernemingen en thuisgebruikers is ook helemaal geen peperdure software nodig. Voor een schappelijk prijsje kunt u materiaal ontwikkelen voor drukwerk of online-publicatie. Niet alleen zijn dergelijke programma's stukken goedkoper dan hun professionele broertjes, vaak zijn ze ook nog eens veel gebruiksvriendelijker. Echter, voor professionele toepassingen zetten titels als Indesign en Quark Xpress nog steeds de toon. Wij onderwerpen alle populaire dtp-programma's aan een nader onderzoek, zowel voor de professionele als voor de thuisgebruikersmarkt. Eerst bekijken we de professionele programma's. ***Beste Product Adobe Indesign CS De markt van de professionele lay-outsoftware wordt door twee giganten gedomineerd. In het prille begin vocht Quark Xpress het nog uit met Aldus Pagemaker en lange tijd hielden die twee elkaar in evenwicht. Maar zo'n tien jaar geleden trok Xpress het laken duidelijk naar zich toe. Adobe verbande Pagemaker eind vorige eeuw naar de luwte van de kantoortoepassingen en introduceerde Indesign. Xpress heeft zich inmiddels een stevige positie verworven als dé standaard in uitgeversbedrijven, maar Indesign begint aan de poten te zagen. Xpress-gebruikers zijn vrij behoudend, dus werken de meesten nog met Xpress 4.1, dat stamt uit 1997. Dit opent perspectieven voor Adobe: sinds de release van Indesign 2 in 2002 mag het zich superieur noemen op het vlak van lay-outtools, graphics-mogelijkheden en typografische opties, in ieder geval ten opzichte van Xpress 4.1. Eén van de belangrijkste troeven van Indesign is uiteraard de perfecte integratie met andere producten van Adobe. Wie al met Photoshop heeft gewerkt, zal Indesign dankzij de gemeenschappelijke interface-elementen en bestandsformaten snel in de vingers hebben en grafische elementen vlot van de ene toepassing naar de andere overzetten. Indesign voelt veel meer als een grafisch programma dan als een lay-outpakket: het werkt met lagen en ondersteunt transparantie en alle mengmodi van Photoshop, waardoor afbeeldingen met PostScript-clippingpaden overbodig worden. Photoshop-, Illustrator- en Acrobat-bestanden behouden in Indesign hun transparantie. Photoshop-tekst met gelaagde stijlfiguren vormt geen probleem voor Indesign, maar u kunt slagschaduw ook rechtstreeks aanbrengen. Zo maakt u snel en eenvoudig opvallende graphics, zonder dat u daarvoor Photoshop of Illustrator telkens afzonderlijk moet gebruiken. De tabelfuncties hebben in Indesign een volledig eigen menu gekregen, maar de beste tabellen maakt u met Table Palette, een optie waarmee u het aantal rijen en kolommen, de celhoogte en -breedte, de horizontale en verticale tekstuitlijning, de inzetten en de typografie rechtstreeks invoert. Andere opties van Table Palette voorzien in celsplitsing en -samenvoeging, een verdeling van rijen en kolommen en de toegang tot het dialoogvenster Table Options. Dat bundelt een aantal tabbladen om de presentatie te regelen en bepaalt de stijl en de inhoud van rijen en kolommen. Met Indesign kunt u Excel-bestanden importeren, maar het werkt een stuk handiger om de gegevens in tabbladsgewijs vastgelegde formaten te exporteren en de opdracht Text to Table te gebruiken om de gegevens vooraf in rijen en kolommen te gieten. Indesign bundelt nagenoeg alle typografische mogelijkheden die je van een professioneel lay-outpakket mag verwachten en sommige functies zullen zowel bij beginners als bij doorgewinterde experts in de smaak vallen: zo is er een meerregelige composer die een volledige alinea in plaats van één enkele regel analyseert en een perfect gespatieerde tekst zonder kwalijke breaks, spaties en verticale naden aflevert, het tekenpalet biedt ondersteuning voor OpenType-functies zoals eigen koppelletters, oude tekenstijlen, breuken en ordinale getallen en ook diverse OpenType-lettertypes worden bijgeleverd. De nieuwe Indesign CS introduceert ten slotte enkele nieuwe functies zoals e-booktools (inclusief video- en audio-ondersteuning), contextuele paletten, gelaagde tekstterugloop en nieuwe pre-press preview-opties. Adobe Pagemaker 7 Midden jaren '80 luidde Pagemaker de dtp-revolutie in. Daarna zakte het pakket weg tot een doordeweekse toepassing voor redactionele kantooromgevingen. Adobe besefte dat zijn product de oorlog met Quark Xpress verloren had, gooide Indesign in de strijd en herpositioneerde Pagemaker. In plaats van de professionele mogelijkheden van Pagemaker uit te breiden en de toepassing vol te stouwen met extra dtp-functies, werd de nadruk gelegd op productiviteit, gebruiksgemak en integratie. Ook in Pagemaker zijn de koppelingen met andere pakketten uit eigen huis een enorme troef en probeert Adobe handige migratiepaden naar concurrerende producten te ontwikkelen. De drie interessantste functies in versie 7 zijn de ondersteuning van native Photoshop-bestanden, de uitgebreide pdf-bewerkingstools en de conversie van Quark Xpress- en Microsoft Publisher-bestanden (tot respectievelijk versie 4.1 en 2000). Die conversiefilters werken goed, maar documenten van de ene lay-outtoepassing naar een andere converteren is nooit eenvoudig en enige bewerking achteraf blijft nodig. Heel handig is dat u met Pagemaker pdf's rechtstreeks naar uw ontwerppagina kunt slepen en neerzetten. Pagemaker omvat Acrobat Distiller 5 waarbij u rechtstreeks van en naar Pagemaker kunt exporteren met aparte instellingen voor compressie, font embedding, kleurbeheer, enzovoorts. Het komt er in feite op neer dat u Distiller gebruikt zonder dat u eerst een PostScript-bestand op de vaste schijf hoeft weg te schrijven. Op het moment van de test had Adobe geen plannen om de Acrobat-functies van Pagemaker naar versie 6 te upgraden; als u bestanden met extra koppelingen en andere Acrobat-functies wilt, zult u dus toch Acrobat 6 moeten aanschaffen. Zoals de meeste goedkopere concurrenten voorziet Pagemaker in een waaier van sjablonen en cliparts die allemaal - met uitzondering van de 57 Type 1 PostScript-fonts - van dezelfde middelmatige kwaliteit zijn. Dan is de Data Merge-functie handiger: daarmee kunnen bedrijfsuitgeverijen op basis van een vast sjabloon terugkerende publicaties produceren, zoals catalogi, gidsen, prijslijsten en standaardbrieven. Met Data Merge kunt u gepersonaliseerde gegevens - van een Excel-spreadsheet bijvoorbeeld - importeren naar placeholders in een Pagemaker-ontwerp. In versie 7 kunt u ook native Photoshop-bestanden importeren via slepen en neerzetten, zodat u niet langer verschillende versies van hetzelfde bestand hoeft te maken en foto's veel gemakkelijker geactualiseerd kunnen worden. Corel Ventura 10 Lang vóór Pagemaker en Xpress de overstap naar Windows maakten, was Ventura Publisher de dtp-toepassing van de pc-wereld. De ooit ondoordringbare interface is inmiddels een stuk overzichtelijker geworden en met andere Corel-producten zoals Draw en PhotoPaint gestroomlijnd. Ook functies als 'collaboratief' werken, revisietracking, automatische indexering, verwijzing en compilatie van de inhoudstafel zijn gevoelig verbeterd. Versie 10 is in feite één grote herschrijfoperatie om de prestaties en de stabiliteit te verbeteren. Het Ventura-wagonnetje is intussen definitief aan de xml-locomotief gehaakt: net als Adobe ziet Corel de toekomst van dtp in de mogelijkheid om inhoud vanuit één enkele bron naar verschillende media te publiceren, met xml als transportvehikel. Vorig jaar werd ook de Canadese software-ontwikkelaar Softquad met zijn xml-authoringtoepassing XMetal overgenomen. Een nadeel van de herschrijfoperatie is wel dat de toepassing alleen onder Windows 2000 en Windows XP draait. Bovendien kun je in Ventura zelf geen xml-bestanden maken, bewerken of exporteren - enkel in import- en pagineringsfuncties is voorzien. Met de nieuwe Mapping Editor zet u dtp-bestanden in Ventura-tags om, maar om het brondocument te kunnen bewerken hebt u een xml-editor nodig - en laat nu net dát het domein van Corel XMetal 4 zijn! De map wordt als een xml-bestand opgeslagen, met extensie vmf. Telkens als u zo'n bestand in een Ventura-document importeert, wordt er een vmf-bestand opgegeven en weet Ventura hoe het de inhoud moet formatteren. Nagenoeg alle bewerkingen in Ventura zijn op tags gebaseerd - dat zijn opmaakmodellen die u op vrijwel elk object kunt toepassen: tekens, alinea's, pagina's, regels, frames, enzovoorts. Deze versie beschikt ook over tabeltags, maar de tools voor tabelformattering zijn lang niet zo veelzijdig als die van Indesign. De Functiewizard vinden we echter erg interessant: u kunt de cellen van tabellen met spreadsheet-opties en formules uitrusten, bijvoorbeeld financiële, wetenschappelijke, technische en statistische functies. Het navigatiepalet geeft de elementen van de publicatie hiërarchisch weer, zodat u snel specifieke hoofdstukken opsnort, van document naar document zapt en pagina-elementen kopieert met het drag & drop-principe. Tags beheert u via een tagmenu. Met de punaise van het tagvenster schakelt u tussen de contextgevoelige en de statische weergave. Selecteert u in de statische modus bijvoorbeeld een tekstblok, dan krijgt u de taglijst van het laatst geselecteerde tagtype te zien. Het ontbreken van geloofwaardige pre-press-uitvoeropties wordt opgevangen door Acrobats integrale pdf-productietools, zodat het lijkt alsof u in Distiller zelf werkt. Ventura biedt standaardopmaakmodellen die u naar eigen inzicht kunt aanpassen. De functie 'Publish to PDF' omvat ondersteuning van bladwijzers en thumbnails, 'job ticketing' volgens de pjtf-specificaties van Adobe en kleurbeheer met icc-profielen. Als één van de weinige dtp-programma's biedt Ventura de mogelijkheid om pagina's aan een inslagschema toe te voegen. De mogelijkheden van de Signature lay-out van Ventura 8 en N-Up Format zitten voortaan ingebakken in één enkele functie voor het ontwerp van geavanceerde, personaliseerbare sjablonen. Ze regelen onder meer de boekbindopties, de paginarotatie, de vouwmarkeringen en de witmarges. Ventura biedt veel waar voor uw geld: programma's als Database Publisher en Barcode Wizard en 1500 TrueType- en Type 1-fonts krijgt u er zomaar bij. Het is zeker niet de meest intu'tieve dtp-toepassing - en dus onbruikbaar voor kleine redactionele projecten als nieuwsbrieven, reclame en marketingmateriaal - maar ideaal voor de verwerking van ingewikkelde documenten. Quark Xpress 6 Quark Xpress blijft tot nader order de absolute referentie onder de dtp-toepassingen en draait hoofdzakelijk op Macs in professionele uitgeverijen en prepress-bedrijven. Hoewel upgrades traditioneel niet dik gezaaid zijn, werd versie 5 door de meeste Xpress-gebruikers straal genegeerd; ze lieten de beperkte extra's aan zich voorbijgaan en wachtten liever op de aangekondigde innovaties en de OS X-compatibiliteit van versie 6. Dat wachten duurde evenwel langer dan voorzien en er wordt gefluisterd dat die wachtperiode de OS X-verkoop sterk afremde en heel wat Xpress-gebruikers naar Indesign van Adobe heeft doen migreren. Afgezien van de OS-functies zijn de Mac- en de Windows-versies van Quark quasi identiek. Ondanks de grondig hertekende interface, de vele functie-uitbreidingen en de talrijke verbeteringen zullen 4.1-gebruikers in de nieuwe interface ongetwijfeld snel hun weg vinden. Het grootste verschil zit hem in de verschuiving van document- naar projectgebaseerde bestanden met een meervoudige lay-out. Een project kan tot 25 uitvoeringen van verschillende grootte bevatten, die via tabs aan de onderzijde van het scherm toegankelijk zijn. Net als in versie 5 worden die vanaf het begin als afdruk- of webontwerp gedefinieerd, maar in het venster Layout Properties kunt u die instelling voortaan aanpassen. Via een meervoudige lay-out kunt u gelijktijdig verschillende versies van hetzelfde document produceren: met een verschillend design, in verschillende formaten, met een andere inhoud, enzovoorts. Ook kunt u een project in verschillende delen opsplitsen - en zo bijvoorbeeld dezelfde advertentie in verschillende groottes maken. Met de nieuwe tekstsynchronisatiefunctie voert u correcties door op alle niveaus; u hoeft enkel de gesynchroniseerde tekst te markeren, de rest gebeurt automatisch. De productiviteit zou nog sterker stijgen als die functie ook naar afbeeldingen uitgebreid was - waarmee we zeker niet willen beweren dat Quark de illustraties links heeft laten liggen. Waar vroegere versies zich van een lage resolutie bitmap-preview bedienden om eps-beelden te bekijken, worden die nu in hoge resolutie op het scherm weergegeven, zodat foutjes makkelijker zijn op te sporen en omlijningen nauwkeuriger uit te voeren. Quark gebruikt die functie als lokaas: in feite gaat het om een Quark Xtension die niet op de installatie-cd-rom staat. U bent verplicht om uw Xpress-exemplaar te registreren voor u de uitbreiding van de Quark-website kunt downloaden. De lagentoepassing, die Quark introduceerde in Xpress 5 (naar voorbeeld van Adobe's Indesign), wordt in versie 6 verder uitgewerkt. Er verschijnt een nieuw tabblad in het afdrukvenster waarmee u lagen voor afdruk kunt activeren - dat kan ook vanuit het Layers-menu, maar op die manier kunt u de zichtbaarheidsinstellingen van de individuele elementen van de laag niet aanpassen. Ook de tabelfunctie is in versie 6 beter uitgewerkt: tabellen gedragen zich als een groep gekoppelde of ongekoppelde vensters. De koppelingsvolgorde en de opvulling van de cellen met beeld of tekst bepaalt u in het Tabeleigenschappen-venster. U kunt een tabel niet alleen naar tekst converteren maar hem ook in gegroepeerde delen opsplitsen, cellen doorzichtig maken en de horizontale en verticale rasterlijnen afzonderlijk tekenen of volledig weglaten. Vanuit het menu Bestand kunt u pdf's rechtstreeks exporteren met Jaws Library van Global Graphics, vergelijkbaar met Acrobat Distiller. In alle belangrijke opties is voorzien, aangevuld met de mogelijkheid om lijsten en indexen als hyperlinks te exporteren. Nieuwe webfuncties zijn onder meer html-preview, twee-standen rollovers, vervolgmenu's, fontopgave voor css-opmaak en verbeterde vorm- en aanmaaktools. Xpress zal wellicht nooit het favoriete programma van de webdesigner worden, maar met de bovenstaande functies is content snel en makkelijk te optimaliseren voor internet of intranet. Talrijke andere uitbreidingen en verbeteringen (zoals een meervoudige Undo-mogelijkheid) maken van Xpress 6 een aantrekkelijke upgrade voor uitgeverijen die nog steeds met versie 4.1 werken. Maar het ontbreken van een opslagmogelijkheid in eerdere versies dan Xpress 5 zal zo'n upgrade niet rimpelloos maken... Programma's voor thuisgebruik Easy Computing Studio Pro DTP Studio Pro DTP is de Nederlandstalige variant van het Engelstalige Serif Pageplus 8. Het programma biedt een hele verzameling tools, gebundeld in zogenaamde fly-outs. Nieuw is de Studiobalk aan de rechterkant, met vensters met tabbladen voor wizards, een sjabloongalerij, een objectportefeuille, pagina's, kleurschema's en testframe-attributen. Nadat u een paginasjabloon gekozen hebt, kunt u de wizard van de Studiobalk inzetten om persoonlijke details aan te passen en nieuwe kleurschema's te gebruiken. De paginatabs op de Studiobalk maken bladeren door het document kinderlijk eenvoudig. Opvallend voor een consumenten-dtp-programma is de directe pdf-uitvoer. De pdf-exportopties zijn niet zo veelzijdig als die van Pagemaker of Indesign, maar je kunt probleemloos pdf's produceren voor zowel elektronische distributie als commercieel drukwerk. Hyperlinks in Studio Pro DTP-documenten worden foutloos in de pdf-versie overgezet en met de Bookmark Manager kunt u bladwijzers via drag & drop invoegen en herschikken. Met de uitstekende LogoPlus-applet bewerkt u logo's, banners en andere graphics, en met de handige mailmerge-functie kunt u csv- en txt-bestanden importeren. ***Beste Koop logo Microsoft Publisher 2003 Publisher 2003 heeft de 'look & feel' van Windows XP en is perfect met andere Office-toepassingen - vooral Word - te combineren. Voor de thuismarkt en kleine bedrijven is dit pakket de top, en dat blijkt ook uit het prijskaartje. Publisher is gebruiksvriendelijk, maar biedt tegelijk een heleboel geavanceerde functies. In het Taakvenster aan de zijkant van het hoofdscherm zijn honderden sjablonen, design-gebonden opties en wizards te vinden. De sjablonen behoren niet tot de absolute top, maar zijn beter dan die van de concurrentie. Het aanbod van publicatie-ontwerpen en kleurschema's is aangevuld met fontschema's (gegroepeerde fontparen die perfect bij elkaar passen). Het volstaat om een sjabloon te kiezen en drie keer met de muis te klikken om het design, de kleur en de typografie te bepalen. Er is een wizard voor de import van Word-documenten die de oorspronkelijke lay-out van het Word-document overneemt. En met de diverse webfuncties creëert u volledige sites met een selectie van websjablonen. De werkwijze voor gedrukte media en internetcontent is identiek. Met Publisher kunt u aangemaakte html-bestanden voor bewerking heropenen, zodat u wijzigingen niet per se in het oorspronkelijke document moet doorvoeren. Dat werkt handig, maar u moet er wel extra code voor schrijven. De uitbreiding van de prepressfuncties met print preview en ondersteuning voor gemengde cmyk- en steunkleurontwerpen is mooi meegenomen, maar het ontbreken van pdf-exportopties is toch een zware domper. Mindscape Printshop Pro Publisher 15 Printshop Pro Publisher 15 bundelt vier cd-rom's vol sjablonen, clipart, fonts en het videobewerkingspakket Movieshop Express. Het pakket oogt als een toepassing van de 21ste eeuw, maar schijn bedriegt. De Project Picker is niet alleen een sjabloonbrowser, maar bundelt tegelijk een aantal wizardgebonden projecten, onder andere voor de productie van kalenders en correspondentiemodellen op basis van een gemeenschappelijk ontwerp. De norm voor sjabloonontwerp en inhoud in goedkope dtp-software ligt al vrij laag, maar deze Printshop bewijst dat dat niveau nóg lager kan: het programma is grotendeels gestoeld op waardeloze Amerikaanse cartoon-clipart. Eén van de sterkere punten van de Project Picker vinden we het zogenaamde helpcenter met tutorials, video-workshops en allerlei tips rond ontwerp en gebruik. Hoewel de aanpassingsmogelijkheden van de sjablonen beperkt zijn, blijft de Project Picker steeds beschikbaar in de Object-werkbalk. Die bundelt netjes gelabelde werkbalkknoppen, zodat beginnelingen probleemloos hun weg door de software vinden. Elke knop herbergt een standaardmenuutje met de beschikbare optie. Hoewel die werkwijze voor sommige taken best interessant kan zijn, vinden we het niet de meest intu'tieve manier om voorgevormde objecten te tekenen of keyline-rules toe te voegen. Aan de andere kant heeft Printshop met de Graphics Applet een geavanceerde tekenoptie aan boord die voorziet in een hele reeks rudimentaire praktische tekentools. Bovendien komt Mindscape met heel wat functies die je niet meteen in een dtp-toepassing verwacht: tooltjes voor fotobewerking, een diashow-creator en de Media Manager Browser kunnen ons bekoren, maar de Sentiment Gallery - de tekstuele tegenhanger van de clipart-collectie - zouden de makers rustig mogen schrappen. PCM Conclusie Je hoeft maar naar het prijskaartje te kijken om te weten voor welk marktsegment de producten in deze test bedoeld zijn. Alle programma's voor thuisgebruikers kosten minder dan € 250, terwijl er bij de professionele lay-outtoepassingen maar één is die onder de grens van € 750 duikt. Ook het gebruiksgemak is een bepalende factor. Goedkope toepassingen vereenvoudigen uw werk op twee manieren: ze combineren een reeks sjablonen en bijbehorende art-opties waarmee u, met interactieve wizards en een gebruiksvriendelijke interface, in een handomdraai een vrijwel volledig afgewerkte publicatie klaarstoomt en de uniforme opmaakomgevingen tóch van een persoonlijke toets kunt voorzien. Niet helemaal onverwacht gaat Microsoft Publisher in de 'budget'-categorie met de hoofdprijs aan de haal. De sjablonen vormen de fundering van een geslaagde publicatie en die van Publisher zijn beter dan die van de concurrentie. Dat Microsoft de wizardpionier is, merk je meteen: de wizards van Publisher zijn in vrijwel elke goedkope dtp-toepassing op de markt gekopieerd, maar slechts een handvol biedt meer dan wat gepersonaliseerde tekst en de keuze uit verschillende kleurschema's. Publisher 2003 verdient het predikaat PCM Keuze Beste Koop. In het professionele segment liggen de zaken anders: bent u professioneel met lay-out bezig, dan is de kans erg groot dat u met Xpress 4.1 of 5 op een Mac werkt. Al dan niet naar versie 6 upgraden hangt af van diverse factoren: een OS-upgrade, de beschikbare ondersteuning, het bedrag dat u eraan wilt/mag uitgeven, enzovoorts. Quark Xpress-adepten zullen in hun nopjes zijn met nieuwe features, zoals projectgebonden documenten met een meervoudige lay-out, gesynchroniseerde tekst, geavanceerde previews, multiple Undo's en verbeterde tools voor tabellen. Voor Windows-gebruikers is de keuze voor Quark Xpress 6 minder evident: als we de mogelijkheden en prijzen van Adobe Indesign en Quark Xpress vergelijken, is de keuze snel gemaakt. Dankzij de integratie met Photoshop en Illustrator en de ongeëvenaarde pdf-ondersteuning in combinatie met functies als een alinea-composer, het glyph-palet, de optische uitlijningsopties en de ondersteuning van OpenType-functies als breuken en contextuele wisselingen, verdient Adobe Indesign CS het predikaat PCM Keuze Beste Product. "