Pc bouwen? Houd rekening met deze aansluitingen
Het grote voordeel van de desktop is de aanpasbaarheid. Deels komt dit door het grotere aantal aansluitingen dat een desktop heeft, zowel intern als extern. Laten we eens kijken naar de binnenkant van je pc. Welke aansluitingen vind je daar en wat kunnen ze?
Pci-express-sloten
Vóór pci-express was er een veelvoud aan sloten. Lange tijd werden voor vrijwel alle insteekkaarten isa-sloten gebruikt. De 8 MB/s die deze standaard behaalde was destijds ruim voldoende, maar door verdere ontwikkelingen was er uiteindelijk meer bandbreedte nodig. Eerst kwam pci op als vervanger, met een bandbreedte van 133 MB/s. Uitsluitend voor videokaarten kwam later ook het veel snellere agp. Dit had tot gevolg dat er op een gegeven moment moederborden waren die drie verschillende sloten boden.
Na agp werd een poging gedaan alles te standaardiseren. Zoals bij veel andere aansluitingen werd een parallelle verbinding ingeruild voor een seriële (zie kader). Het gevolg is dat er nu voor alle insteekkaarten een pci-express-slot wordt gebruikt. Deze verschillen weliswaar in grootte en zijn daardoor niet helemaal compatibel, maar de onderliggende communicatiestandaard is dezelfde.
Er zijn drie belangrijke zaken waarin diverse pci-express-slottypes van elkaar verschillen. Allereerst de pci-express-versie, waarover later meer. Verder kunnen ze verschillen in het aantal lanes en de grootte van het slot.
De chipset en processor bieden beide een aantal pci-express-lanes. Elke lane biedt een zekere bandbreedte, afhankelijk van de versie. Lanes kunnen gecombineerd worden voor een chip (bijvoorbeeld een usb-controller) of een pci-express-slot, met een maximum van zestien. Dit aantal moet niet verward worden met pci-express 16x-sloten: de 16x geeft in dit laatste geval alleen maar aan dat de sloten de maximale grootte hebben.
Het tweede pci-express 16x-slot op moederborden beschikt bijvoorbeeld meestal over maar acht lanes, die gedeeld worden met het eerste 16x-slot. Deze grotere sloten worden over het algemeen gebruikt voor videokaarten en ssd’s, terwijl kleinere sloten worden gebruikt voor onderdelen die minder bandbreedte vereisen.
Naast meer snelheid kan een pci-express 16x-slot ook veel meer stroom leveren dan agp: met 75 watt bijna het dubbele. Het overschrijden van de specificatie kan leiden tot een defect moederbord, zoals we zagen bij de AMD Radeon RX 480.
De snelheid per lane wordt bepaald door de pci-express-versie, en varieert tussen 250 MB/s (1.0) en 1 GB/s (3.0). Doordat de fysieke specificaties niet veranderen, blijven de aansluitingen achterwaarts compatibel. Ook is het vaak mogelijk met een processorupgrade snellere processor-lanes te krijgen, zoals we later dit jaar waarschijnlijk gaan zien met de overstap naar de Ryzen 3000-processors (van pci-express 3.0 naar 4.0). Niet dat dit op het moment veel voordeel heeft, maar het is altijd goed om voorbereid te zijn op de toekomst.
Meer weten? Lees ook: Alles over de techniek achter pci-express
Ata
Een van de meest onhandige connectors was die voor parallelle ata (pata). Deze was breed en moeilijk te gebruiken: pinnetjes op de harde schijf konden eenvoudig verbuigen en de kabel blokkeerde ook vaak de luchtdoorstroom. Daarnaast waren de kabels bedoeld voor twee schijven, een master en een slave.
Met seriële ata (sata) heeft elke harde schijf (of optische drive) een eigen kabel. De snelheid is ook flink verbeterd, van de 133 MB/s van pata tot 600 MB/s bij de laatste sata-standaard (sata600). Ook zijn de kabels veel kleiner dan pata-kabels.
Sata is zowel een aansluiting als een protocol, en wordt ook gebruikt zonder de gebruikelijke sata-connector. Er bestond bijvoorbeeld een externe vorm, genaamd eSata, maar die kon niet op tegen usb. Sata wordt ook soms gebruikt voor m.2-sloten.
M.2
Het m.2-slot is bekend geworden vanwege de razendsnelle ssd’s die ermee verbonden worden. M.2 is echter wel wat ouder dan dat: de vormfactor werd voorheen gebruikt voor bijvoorbeeld wifi-modules. Aangezien m.2 maar een vormfactor is (vergelijkbaar met 2,5 inch), kun je er weinig garanties aan ontlenen.Het onderliggende protocol dat wordt gebruikt voor communicatie is van veel groter belang.
Voor een m.2-slot zijn vaak vier pci-express 3.0-lanes gereserveerd, goed voor een maximale snelheid van 4 GB/s, maar dit kan ook een stuk minder zijn. Sterker nog, het slot gebruikt soms het sata-protocol: in dat geval is de maximale snelheid 600 MB/s en worden pci-express-ssd’s niet eens ondersteund. Dit zie je vooral bij laptops en oudere computers.
Meer weten? Lees ook: NVMe, Pci-express en M.2-2280 - Ssd-termen uitgelegd