Was het wel of geen doelpunt? Binnen of buiten het strafschopgebied? En wie was er eigenlijk eerder over de finish? Techniek maakt de sport als geheel veiliger, spannender, maar ook eerlijker. En dat in een wereld die bekend staat als conservatief en weinig veranderingsgezind. Vervangen computers straks alle menselijke scheidsrechters?
Het was een unicum op het wereldkampioenschap voetbal afgelopen zomer: de ‘video assistant referee’ (VAR). Niet langer werden alle beslissingen op het veld genomen en stonden die vast zodra er was gefloten. Om de onvermijdelijke fouten die een scheidsrechter tijdens een wedstrijd maakt in te perken, is in het seizoen 2016/2017 begonnen met het testen van het gebruik van videoscheidsrechters. De internationale vuurdoop beleefde het systeem bij een bekerwedstrijd tussen Ajax en Willem II.
Bij de Confederations Cup 2017, het officieuze oefen-WK, werd de VAR ingezet, om een jaar later dus ook op het echte WK zijn intrede te maken. De snelheid waarmee de veranderingen in minder dan twee seizoenen zijn doorgevoerd en de consensus die heerst over het nut ervan, bewijst dat zeker een conservatieve sport als het voetbal, en daarmee de sport als geheel, baat heeft bij technologische verbeteringen.
Doellijn
Hoewel zonder twijfel de meest ingrijpende technologische verandering in het voetbal, is de VAR zeker niet de eerste. Al veel langer kunnen spelers achteraf geschorst worden op basis van beschikbaar beeldmateriaal, mits de scheidsrechter van dienst de situatie op het veld niet al heeft beoordeeld. Toen op het WK in Zuid-Afrika in 2010 een doelpunt van de Engelse speler Frank Lampard werd afgekeurd en de hele wereld in de herhalingen kon zien dat de bal de lijn overduidelijk had gepasseerd, werd ook de roep om doellijntechnologie luider.
Dat systeem werd in 2012 daadwerkelijk geïmplementeerd. Het is gebaseerd op het Hawk-Eye-systeem. Door middel van meerdere camera’s wordt de bal gedurende de volledige wedstrijd gevolgd. Daarmee wordt een continu 360graden-beeld gecreëerd, dat op elk moment een op de millimeter nauwkeurige plaatsbepaling van de bal kan maken.
Als de bal de doellijn op een plek tussen de palen en de lat passeert, wordt een signaal gestuurd naar het horloge om de pols van de scheidsrechter: het horloge begint te trillen en het woord ‘goal’ verschijnt op het schermpje. Een ontegenzeggelijk doelpunt.
Hockey
Waar het voetbal pas sinds enkele jaren gebruikmaakt van een systeem om scheidsrechterlijke beslissingen in twijfel te trekken en waar nodig terug te draaien, is dat in het hockey al langer het geval. Daar is het echter niet de video-assistent zelf die op een knop drukt als een twijfelgeval of duidelijke fout wordt geconstateerd, maar de spelers op het veld.
Iedere ploeg krijgt gedurende de wedstrijd de mogelijkheid een challenge aan te vragen, bijvoorbeeld als de bal in de cirkel op de voet van de tegenstander belandt, wat een strafcorner, een goede scoringskans, zou moeten betekenen. Een speler van de gedupeerde ploeg kan de scheidsrechter vragen de video-assistent in te schakelen.
De scheidsrechter speelt de specifieke vraag van de speler door aan de assistent, die de situatie terugkijkt met gebruik van de beelden van elke beschikbare camera, veelal uitgebreider en talrijker dan de beelden die de televisieregistratie halen. Krijgt de speler gelijk, dan behoudt het team het recht een challenge aan te vragen; zo niet, dan vervalt dat recht en is de ploeg overgeleverd aan de grillen van de scheidsrechter en diens keuze eventueel zelf de videoreferee in te schakelen.
Ook op tactisch gebied is het hockey vooruitstrevend. Bekend zijn de beelden van coaches langs de zijlijn met een futuristische bril die nog het meest lijkt op de vr-toepassingen van vandaag de dag. Daarmee kunnen, nog tijdens de wedstrijd, spelsituaties worden teruggekeken en tactische beslissingen worden genomen.
Ook in trainingen speelt technologie een grote rol. Wederom wordt een bril gebruikt, een stroboscopische. Die bril heeft speciale glazen waarin lcd-schermpjes verwerkt zitten die vijf tot honderdvijftig keer per seconde knipperen. Het spel wordt zo een aantal keer per seconde ‘stilgezet’, waardoor de speler zelf het traject van de bal in moet vullen. Die techniek wordt overigens ook gebruikt om dyslectici beter te leren lezen.
American football
In het American football gaat de video-arbitrage een stap verder. Die sport voltrekt zich in zogenaamde plays, korte momenten van actie waartussen het spel tijdelijk stilligt. Als er tijdens zo’n play iets gebeurt dat ook maar enige twijfel kan opwekken, gooit een van de scheidsrechters een gele doek op het veld. Het spel gaat door tot het op een normale manier stil komt te liggen. Als dat gebeurt, bekijkt een team van scheidsrechters in New York razendsnel de beelden.
Als wordt beslist dat er niets aan de hand is, gaat het spel op de normale manier door, anders volgt een straf voor een van de partijen. Bovenop deze toch al rigoureuze manier van video-arbitrage wordt iedere play waaruit een score of balverlies voortkomt ook nog eens uitgeplozen, ook als er geen directe aanleiding voor is, en krijgt elke coach per wedstrijd twee mogelijkheden tot het aanvragen van een challenge. Het onjuist aanvragen van zo’n challenge leidt slechts tot het verlies van een time-out.
Wielrennen
Net als het voetbal staat ook het wielrennen bekend als een ietwat logge sport waarbij veranderingen traag worden geaccepteerd. Nog steeds zijn er vele discussies gaande over de wijze waarop de jury gebruikmaakt van beeldmateriaal om renners te straffen die ongeoorloofde dingen doen. Innovaties als het live tonen van snelheid, hartslag en wattages (de kracht die een renner uitoefent op de pedalen) komen mondjesmaat van de grond.
De techniek is voldoende gevorderd, maar het zijn vaak de ploegen die veranderingen als deze tegenhouden: het weggeven van informatie, niet alleen aan de kijker maar ook aan de concurrentie, kan de winstkansen verkleinen.
Meer dan ooit worden wedstrijden beslist op details, op fracties van seconden en millimeters. Als er dan manieren zijn om die details in kaart te brengen en ze te beïnvloeden, is dat iets waar elke sporter en elk team zich mee moet verzoenen. Professionaliteit is meer dan ooit geboden. Technologische ontwikkelingen in de sport zorgen er niet alleen voor dat consumenten kunnen profiteren van jarenlang onderzoek en ontwikkeling, maar ook dat, simpel gezegd, de beste daadwerkelijk wint.