Het gevaar van de nieuwsbubbel in verkiezingstijden
Het is weer verkiezingstijd, waardoor de nepnieuws-discussie relevanter is dan ooit. Het is een moderne vorm van propaganda, die hartstikke goed werkt. De algoritmen van Facebook en Google dragen er aan bij dat je telkens verder in je eigen nieuwsbubbel terechtkomt. Hoe heeft het zover kunnen komen?
We zijn geen klanten van Facebook en Google, zoals bijen geen klanten zijn van imkers. Wij zorgen voor het eindproduct dat deze bedrijven aan zijn klanten verkoopt – in dit geval adverteerders. De klant is koning, en die zoekt naar de aandacht van een zo gericht mogelijke doelgroep. Als je zowel Facebook als Google vanuit dat perspectief bekijkt, snap je de extreme datahonger en obsessieve drang om te controleren wat jij te zien krijgt.
Geavanceerde algoritmen bewerkstelligen dat, zonder dat er een mens aan te pas komt. Hiermee hebben de bedrijven echter een monster gecreëerd, dat de techreuzen denken te bestrijden met nog meer ingewikkelde algoritmen. Wanneer je een zoekopdracht in Google invoert of de Facebook-tijdlijn (gesorteerd op meest recent) opent, krijg je een vals gevoel dat je respectievelijk algemene zoekresultaten en een chronologische tijdlijn van mensen en organisaties die je volgt te zien krijgt.
Dat is niet het geval: je zoekresultaten zitten in een persoonlijke bubbel op basis van de informatie die over je is verzameld. Hierdoor krijg je bevestigende resultaten te zien, die je terug laten keren naar Google voor de volgende zoekopdracht – waarbij elke zoekopdracht natuurlijk wordt gebruikt om je advertenties voor te schotelen en nóg meer informatie te verzamelen. Zelfs al heb je gepersonaliseerde advertenties uitgeschakeld, dan worden zoekresultaten alsnog beïnvloed door bijvoorbeeld het land waarin je je bevindt.
Algoritmen tegen algoritmen
Ook de Facebook-tijdlijn werkt zo: door je steeds weer opnieuw van nieuwe prikkelende informatie te voorzien, blijf je op het platform – wat ook voor Facebook meer data en meer advertentievertoningen betekent. Dat geeft eenzijdige visies en opruiende of controversiële (mis)informatie echter veel makkelijker de ruimte dan uitgebreid (wetenschappelijk) onderbouwde informatie en journalistieke producties waarbij hoor- en wederhoor is toegepast.
Hoewel de motieven voor de bedrijven duidelijk commercieel zijn, hebben ze een monster gecreëerd dat verkiezingen beïnvloedt, kampen verdeelt en bevolkingsgroepen opjut. Nadat Zuckerberg door het stof ging na het Cambridge Analytica-schandaal, waarbij werd aangetoond dat Facebook onder meer werd misbruikt om verkiezingen te beïnvloeden, werd niet alleen getracht de schuld zo veel mogelijk in de schoenen te schuiven van het ‘onderzoeksbureau’ Cambridge Analytica, tevens werd beloofd nepnieuws meer te bestrijden door nóg meer geavanceerde algoritmen te ontwikkelen.
Een meer voor de hand liggende oplossing, zoals algemenere zoekresultaten en een chronologische tijdlijn, waarbij de keerzijde van de medaille ook aan bod komt, wordt niet op de agenda gezet. De techreuzen willen het probleem dat hun algoritmen veroorzaakt alleen maar bestrijden met nog meer algoritmen.
Verkiezingen komen er aan
In de VS zijn afgelopen november opnieuw verkiezingen geweest, en ook hier in Nederland mogen we in spoedig weer naar de stembus, wat bewustwording van het probleem groter maakt dan ooit. Ook wij zitten vast in het algoritmebubbel van zoekmachines en sociale netwerken, waarbij Google en Facebook de grootste zijn, maar niet de enige schuldige bedrijven. Natuurlijk ligt het voor dat hand om te adviseren Facebook te verwijderen en DuckDuckGo als alternatieve zoekmachine in te zetten. Maar in de praktijk zijn de meeste mensen te afhankelijk (of verslaafd) om deze stappen te zetten.
Desondanks raakt het probleem ons allemaal en is het in tijden van verkiezingen belangrijker dan ooit om buiten je socialmedia- en zoekbubbel te kijken. Gebruik je zoekmachine en sociale netwerken niet alleen als klankkast van je eigen opinie, maar volg en zoek juist politici, opiniemakers en media op waarmee je het níét eens bent.
Door je te verdiepen in hun onderbouwing en beweegredenen maak je jezelf (al dan niet onbewust) begripvoller en beter onderbouwd in discussies. Bovendien zullen je zoekresultaten en tijdlijn ook andere content tonen, omdat de algoritmen zien dat je niet geprikkeld wordt door eenzijdige opinies die binnen jouw klankkast vallen. Eerder schreven we al wat goede alternatieven zijn voor de Google-zoekmachine, wat een goede eerste stap is.
Politiek ingrijpen
Intussen wordt de roep om politiek ingrijpen steeds groter. Hoewel de techreuzen veel lobbykracht hebben, is er de vraag om bijvoorbeeld politieke advertenties te verbieden. Twitter heeft ze in de ban gedaan. Google beperkt ze op basis van leeftijd en regio. En Facebook? Facebook blijft ze gewoon toestaan, hoewel ze claimen dat ze de verspreiding van misinformatie bestrijden. De discussie over hoe dat probleem moet worden opgelost begint net op gang te komen.
Moeten we de techreuzen erop vertrouwen dat ze zelf de verantwoordelijkheid nemen om het door henzelf geschapen probleem op te lossen met meer algoritmen? Of is er wetgeving nodig om bedrijven als Google, Facebook, Apple, Microsoft, TikTok, Snapchat, Twitter, Pinterest en vele andere aan banden te leggen als het aankomt op dataverzameling en controle over wat wij voorgeschoteld krijgen?