Netneutraliteit: 5 controversiële initiatieven die de grens opzoeken

Internetbedrijven en providers zoeken op het gebied van netneutraliteit dikwijls de grenzen op. Vaak met goede bedoelingen, maar toch is er vaak een hoop juridisch gesteggel. In dit artikel nemen we controversiële voorbeelden onder de loep.

Tip: Lees ook ons artikel met uitleg over de wetten rond netneutraliteit en de voors- en tegens van zero-rating.

2011: KPN en de VoIP-belasting

© PXimport

Dat providers bepaalde diensten willen vootrekken, speelt al lang. In 2011 (toen smartphones nog in de kinderschoenen stonden) verdienden ze nog flink aan sms’jes, die vaak met een astronomisch hoge winstmarge werden verkocht in een bundel. Met de groeiende populariteit van WhatsApp zagen de providers die inkomsten rap dalen – een bedreiging van een verdienmodel dat al jaren zonder veel moeite kon worden uitgeknepen.

In 2011 kondigde KPN dan ook een verhoging van zijn abonnementen aan. Die verhoging gold toen alleen nog ‘voor klanten met een internetverbinding’, en was bedoeld ‘als vergoeding voor alle diensten die van VoIP gebruikmaken’. De verhoging was met name bedoeld voor diensten die veel vroegen van een netwerk, zoals Skype of andere VoIP-applicaties, maar ook WhatsApp werd daarbij al genoemd. En hoewel de app niet te veel overlast gaf op het netwerk, werd het gebruik ervan wel degelijk bestraft.

Providers zagen liever sms'jes dan appjes

Aan het eind van 2011 deed de Nederlandse Mededingingsautoriteit zelfs een inval bij KPN, Vodafone en T-Mobile, nadat twee klokkenluiders aan de bel trokken over prijsafspraken tussen de providers. Volgens de klokkenluiders werden er afspraken gemaakt over nieuwe abonnementen, die een antwoord moesten geven op WhatsApp en andere soortgelijke applicaties.

Later bleek dat KPN zelfs ‘deep packet inspection’ (DPI) inzette om te onderzoeken welk verkeer precies van WhatsApp kwam, of juist van Skype. DPI betekent dat een provider zaken als de header van een netwerkpakketje kan bekijken, zodat het precies te weten komt welk dataverkeer er allemaal wordt verzonden. DPI is legaal, maar ook controversieel, en leverde de providers zelfs een nominatie op voor de Big Brother Awards van Bits of Freedom. KPN gaf uiteindelijk toe DPI te gebruiken om dataverkeer te analyseren, maar ontkende dat het diensten als WhatsApp wilde blokkeren of duurder wilde maken.

2013: Facebook introduceert Internet.org / Free Basics

© PXimport

Een plan dat volop tegen netneutraliteit in lijkt te druisen is het initiatief van Facebook om ‘gratis internet’ aan te bieden in arme gebieden. Het programma heet ‘Free Basics’ (voorheen Internet.org), en daarmee wil Facebook overal ter wereld een netwerk aanleggen zodat gebruikers in ieder geval een aantal websites gratis kunnen gebruiken. 

Het is vooral bedoeld voor arme gebieden, veelal in derdewereldlanden zonder internet of waar dat voor veel mensen te duur is. Facebook werkt samen met lokale providers om internet gratis aan te bieden, maar is achter de schermen ook bezig met het opzetten van een eigen vloot aan drones die het internet naar die regio’s kunnen brengen.

‘Free Basics’ is een pakket met een handjevol websites, die gratis kunnen worden bezocht door de gebruiker. Dat zijn websites zoals Wikipedia, of een site met tips over landverbouwingen of vistechnieken. Op die manier kunnen bijvoorbeeld boeren meer leren over hun vak, of vissers nieuwe tips opdoen waardoor ze hun dagelijkse vangst kunnen vergroten. Maar het plan komt Facebook ook op veel kritiek te staan.

Mag Facebook bepalen welke websites je kunt bezoeken?

‘Free Basics’ filtert namelijk alles behalve het kleine aantal websites dat Facebook op de dienst toelaat. Websitebeheerders kunnen zich aanmelden om in ‘Free Basics’ te komen, maar Facebook heeft uiteindelijk het eindoordeel over wie er met de dienst mee mag doen. Dat werd Facebook in veel landen niet in dank afgenomen.

‘Free Basics’ werd geïntroduceerd in Ghana en Tanzania, maar liep pas echt tegen problemen aan toen het in India lanceerde. Want ook daar had de regering net een wet op netneutraliteit aangenomen, en daar druiste Facebooks initiatief recht tegenin.

Mark Zuckerberg verdedigde ‘Free Basics’ nog door te zeggen dat de 38 websites die toegankelijk waren altijd beter waren dan helemáál geen websites, maar daar waren critici het niet mee eens. Een bedrijf dat beslist welke pagina’s je wel en niet mag bekijken, dat gaat voor veel mensen toch een stap te ver. In 2015 werd ‘Free Basics’ dan ook verboden in het land.

2014: Comcast knijpt Netflix af

© PXimport

Een alsmaar groeiend deel van al het dataverkeer bestaat uit video, en Netflix speelt daarin al jaren een grote rol. De Amerikaanse telecomprovider Comcast vond het in 2014 welletjes. De ISP begon met het vertragen van Netflix-verbindingen en met het verlagen van de kwaliteit van de streams. Comcast vond het oneerlijk dat het zo veel meer geld moest investeren in zijn netwerk, terwijl dat (in Comcasts ogen) de schuld was van Netflix. 

Netflix zou daarom een ‘verbindingsbelasting’ moeten betalen aan Comcast, een tegemoetkoming in de investeringen in het netwerk. Dat weigerde Netflix. Het gevolg? Veel gebruikers kregen slechtere streams te zien, of konden moeilijker verbinden. Netflix zag daardoor naar eigen zeggen ook veel gebruikers vertrekken, en besloot uiteindelijk toch over de brug te komen door aan Comcast te betalen.

2015: Eindeloos Spotify bij KPN

© PXimport

KPN biedt sinds 2015 een abonnement aan waarbij de data die je via Spotidy streamt, niet van je reguliere bundel af gaat. KPN’s deal met Spotify was al in 2015 controversieel, en werd later ook door de Autoriteit Consument & Markt verboden. Bestaande klanten mochten nog tot het einde van hun abonnementsperiode gebruikmaken van de regeling, maar werden er daarna van afgesloten.

KPN presenteerde ‘Eindeloos Spotify’ als aparte dienst buiten de reguliere bundels, een maas in de wet die tot dan toe gewoon mogelijk was, maar de ACM stak daar alsnog een stokje voor.

2016: Gratis streamen bij T-Mobile

© PXimport

In 2016 kwam T-Mobile in opspraak door een controversieel abonnement met ‘zero-rating’. Iedere klant met een ‘Stel Samen & Stel Bij’-abonnement van 6 GB of hoger kon voortaan gratis gebruikmaken van muziekstreamingdiensten zoals Spotify, maar ook Deezer, Napster en Nederland.fm. Ook hier zou de data niet van de normale databundel af gaan.

Lees ook: 'Datavrije Muziek van T-Mobile in strijd met netneutraliteitswet'

De timing van T-Mobile was niet helemaal onterecht. De provider presenteerde het pakket in oktober, één dag vóór de Eerste Kamer zou stemmen over een wet die zero-rating in abonnementen illegaal maakte. Omdat het pakket werd aangeboden vóór die stemming, kon T-Mobile het blijven aanbieden omdat het volgens de provider onder Europese regels wel geldig was.

T-Mobile: Koploper of dwarsligger?

T-Mobile zegt het niet eens te zijn met netneutraliteitsregels, en biedt daarom een iets andere vorm aan van de dienst dan KPN al deed met Spotify. T-Mobile maakte namelijk ‘een platform’, waarbij alle andere muziekdiensten zich konden aansluiten. Het ging dus niet om een exclusieve deal met Spotify, maar om alle muziek die je kunt bedenken.

Overigens volgt T-Mobile Amerikaans voorbeeld. In de Verenigde Staten kwam de provider met de flamboyante ceo John Legere regelmatig negatief in het nieuws door controversiële plannen die de wet op veel manieren lijken te omzeilen. De kern van het probleem ligt daar bij Binge On, een programma dat T-Mobile in 2015 introduceerde. Hiermee kunnen klanten buiten de bundel om naar video’s kunt kijken. Die worden dan echter wel afgeknepen, waardoor ze in een minder goede resolutie te zien zijn.

Deel dit artikel
Voeg toe aan favorieten