Slimme meter uitlezen met Raspberry Pi

Tegenwoordig heeft bijna iedereen een slimme meter in de meterkast. Met een Raspberry Pi, een kabeltje en software kun je gemakkelijk de gegevens uit de slimme meter ophalen, zodat je het stroom- en gasverbruik gedetailleerd in kaart kunt brengen. In deze workshop laten we zien hoe je dit kunt doen met de software P1 monitor en Domoticz. Je slimme meter uitlezen doe je zo.

Al ruim drie miljoen huishoudens hebben tegenwoordig een slimme meter. Die meet je stroomverbruik en geeft dit samen met de standen van de gasmeter door via het mobiele netwerk. Handig voor de energieleverancier en netbeheerder, die verbruiksgegevens kunnen uitlezen en inzicht krijgen in pieken of storingen op het energienet. Maar ook handig voor jou, omdat je ook zelf meer inzicht kunt krijgen in je verbruik en bijvoorbeeld de teruggave van zonnepanelen.

Je energieleverancier geeft je misschien al inzicht in je verbruik, maar doorgaans is dat hooguit eens per maand. Wil je vaker updates en het eenvoudig houden, dan kun je bijvoorbeeld de gratis dienst van Slimme Portal gebruiken. Na verificatie van je adres kun je via je account inzicht krijgen in je verbruik aan de hand van grafieken. Een leuke bonus is dat je je verbruik kunt vergelijken met mensen in je omgeving of met dezelfde woonsituatie.

Erg gedetailleerd zijn de verbruiksgegevens niet, zeker voor die ouder dan twee maanden, en het is niet realtime. Ook geef je een derde partij de beschikking over je verbruiksgegevens. Daarom gaan we zelf aan de slag met software om het verbruik bij te houden. Hiervoor lezen we data uit via de datapoort op de slimme meter, de zogenaamde P1-poort. Deze poort is uitgevoerd als een RJ11-aansluiting die we ook kennen van telefonie.

Slimme meter uitlezen

© PXimport

Benodigdheden voor slimme meter uitlezen

Voor de P1-poort is uitleesapparatuur te koop en ook een slimme thermostaat als de Eneco Toon maakt gebruik van de P1-poort om realtime gegevens te tonen. Je kunt ook eigen apparatuur op de P1-poort aansluiten. Wie zelf zijn slimme meter wil uitlezen, heeft daarvoor alleen een Raspberry Pi 3 nodig, een kabeltje voor de P1-poort van de slimme meter en geschikte software op een micro-sd-kaart.

We bekijken twee softwareopties. De eerste is P1 monitor dat specifiek is ontwikkeld voor het uitlezen van de slimme meter. P1 monitor werkt het beste op een Raspberry Pi 3 model B. De nieuwe Pi 3 model B+ wordt sinds de laatste versie ook ondersteund en zou nog wat vlotter moeten werken. Hoewel het ook op een Raspberry Pi 2 werkt, wordt dit afgeraden vanwege de wat langzamere processor.

Het uitlezen van de slimme meter is verder vooral het domein van huisautomatiserings-software. We bekijken in dit artikel ook Domoticz, dat de belangrijkste opties voor het uitlezen van de slimme meter biedt. Domoticz werkt goed op zowel de Pi 2 als 3, maar kun je bovendien ook prima op bijvoorbeeld een Linux-server of nas installeren, bijvoorbeeld van Synology.

Zowel P1 monitor als Domoticz kan het actuele elektriciteit- en gasverbruik laten zien en tevens, aan de hand van grafieken, het historische verbruik. Door je energietarieven op te geven, kun je tevens de bijbehorende kosten inzichtelijk maken. Het actuele verbruik is vrijwel realtime: dit wordt iedere tien seconden door de slimme meter doorgegeven. Je kunt dus de invloed zien van een apparaat dat je inschakelt. De gegevens voor gasverbruik ontvang je wat minder vaak, die worden meestal per uur door de slimme meter doorgegeven.

Raspberry Pi aansluiten op slimme meter

Om je slimme meter te koppelen met de Raspberry Pi heb je een geschikte kabel nodig. De P1-poort maakt gebruik van een serieel protocol waarbij er verschillende protocollen voor de communicatie met de slimme meter en ook verschillende communicatie-instellingen. Je leest hier meer over in het kader ‘Slimme-meterprotocollen’.

De Raspberry Pi is voorzien van usb-poorten en je hebt daarom een kabel nodig die de signalen geschikt maakt voor usb. Heel veel verschillende kabeltjes zijn er gelukkig niet, al is het verstandig om vooraf te controleren of een kabel ook echt geschikt is voor jouw slimme meter. Het kabeltje dat wij bij SOS Solutions kochten (19,95 euro) is voor de meeste meters geschikt. Deze kabel is voorzien van een chip die de seriële signalen omzet naar usb.

Je kunt dergelijke kabeltjes ook goedkoper vinden (bijvoorbeeld bij Chinese webshops) of zelf bouwen, maar dan heb je minder garantie dat het werkt. Het aansluiten van de kabel is eenvoudig: je steekt de RJ11-stekker in de P1-poort en steekt de usb-stekker in de Pi. De software waarmee de data wordt uitgelezen is voorzien van het juiste stuurprogramma voor de gebruikte chip.

Slimme meter uitlezen

© PXimport

Uitlezen met P1 monitor

De P1 monitor-software voor de Raspberry Pi wordt aangeboden als een image op de website van de ontwikkelaar. Aangeraden wordt de 8GB-image te gebruiken. Je gebruikt de USB Image Tool om het image op een micro-sd-kaartje te zetten. Plaats een micro-sd-kaart in de kaartlezer van je pc, selecteer in USB Image Tool de kaartlezer en kies Restore. Wijs het image-bestand aan en zet het op de micro-sd-kaart. Het kan mislukken als er nog data op de micro-sd-kaart staat. Dat kun je vaak oplossen met de optie Reset in USB Image Tool of met de tool SD Formatter. Deze maakt je kaart helemaal leeg en klaar voor gebruik.

Plaats het micro-sd-kaartje in de Pi. Sluit netwerkkabel, voedingskabel en de slimme-meterkabel aan en start de Pi. Daarna staat P1 monitor voor je klaar in de browser via de link http://p1mon. Controleer via Informatie / P1 poort status of data van de slimme meter wordt ontvangen. Als dat niet zo is, moet je de seriële instellingen aanpassen via Instellingen / P1 poort. Gebruik de standaard inloggegevens (gebruikersnaam root, wachtwoord toor). Komen na het aanpassen van de instellingen de eerste gegevens binnen (dit kan tot tien seconden duren), dan verandert de status naar groen.

P1 monitor instellen en gebruiken

Voordat je met P1 monitor aan de slag gaat, is het handig om de instellingen na te lopen via Instellingen. Het is bijvoorbeeld handig om je gebruiksgegevens te vertalen naar kosten. Onder Tarieven kun je aangeven wat jouw tarieven voor elektriciteit en gas zijn. Ook kun je een grenswaarde instellen. Dat is het streefbedrag voor je kosten per maand. In het overzicht met kosten zie je dit als grenslijn terug, zodat je direct ziet of je over of onder het gewenste maandbedrag blijft.

Via Instellingen kun je onder Weer een API-sleutel invullen die je gratis via OpenWeatherMap kunt aanmaken na het registreren van een profiel. Let er op dat het zo’n tien minuten duurt voordat een aangemaakte API-sleutel actief is. In P1 monitor voer je de API-sleutel in en de gewenste locatie, bij voorkeur voorzien van het land, bijvoorbeeld Amsterdam,nl. Kies ten slotte Opslaan en ga via Exit terug naar het overzichtsscherm. P1 monitor zal nu in de grafiek met het gasverbruik via een pop-up laten zien wat de minimale, gemiddelde en maximale temperatuur op dat moment was.

Slimme meter uitlezen

© PXimport

Nu kun je P1 monitor gaan gebruiken. Onder het Home-icoontje vind je vier icoontjes voor overzichten van het actuele of historische verbruik. Het eerste icoontje toont het actuele elektriciteitsverbruik, met aan de rechterkant het totaal voor vandaag en aan de onderkant een grafiek met het verbruik van de laatste vier uur. Geef je ook elektriciteit terug aan het energienet, dan kun je dit onder het kopje Levering bekijken.

Het tweede icoontje laat het historische elektriciteitsverbruik in grafieken zien (per uur, dag, maand of jaar). Ook kun je hier nog verder op inzoomen als je dat wilt. Op vergelijkbare wijze bekijk je in het volgende overzicht grafieken voor het gasverbruik. Het laatste overzicht toont de gemaakte kosten.

Het is belangrijk om af en toe een back-up van alle metingen te maken. Hiervoor ga je naar Instellingen / in-export. Door op export te drukken wordt een zip-bestand aangemaakt met alle historische data, in de vorm van sql-statements. Daarmee kan op een later moment de database opnieuw gevuld worden, via de optie import.

Wil je upgraden naar een nieuwere versie van P1 monitor? Dan kun je het best eerst alle data exporteren, daarna een nieuw image op de micro-sd-kaart schrijven en ten slotte weer de oude data importeren.

Slimme meter uitlezen

© PXimport

Domoticz instellen en gebruiken

P1 monitor is speciaal gemaakt voor het uitlezen van de data van je slimme meter, je kunt uiteraard ook andere software gebruiken. Het is bijvoorbeeld interessant om de data van je slimme meter te combineren met andere data in je slimme huis. Domoticz is geschikt voor het verwerken van de data uit je slimme meter.

Domoticz laat het actuele verbruik zien en presenteert ook mooie grafieken en rapporten met het historische verbruik, waarbij je gegevens desgewenst kunt exporteren. Hoewel Domoticz op dit punt iets minder uitgebreid is dan P1 monitor, biedt het wel alle belangrijke functies, en natuurlijk heel veel extra opties voor automatisering in en om het huis. Bovendien kun je in Domoticz flexibel gebruik maken van notificaties of de verbruiksgegevens op andere manieren gebruiken, bijvoorbeeld in zelfgeschreven scripts.

Domoticz kun je op verschillende manieren instellen en werkt op veel apparaten. Deze installatie-instructies vormen een goed startpunt. Wil je Domoticz op een nas van Synology installeren, dan kun je hier kijken voor actuele pakketten. Maar wellicht heb je Domoticz al draaien op een Raspberry Pi. Om Domoticz te verbinden met je slimme meter sluit je de slimme-meterkabel aan.

Ondersteuning voor deze kabel en de slimme meter is al ingebouwd in Domoticz. Ga hiervoor naar Instellingen / Hardware en voeg het apparaat genaamd P1 Smart Meter USB toe. Daarna kies je in de lijst bij Seriële poort de usb-poort waarop je het kabeltje hebt aangesloten. Je kunt dit achterhalen via de shell, maar ook gewoon uitproberen. Stel ook de andere details in, zoals de baudrate die afhankelijk van je meter 9600 of 115200 bit per seconde kan zijn.

Slimme meter uitlezen

© PXimport

In Domoticz kun je onder het tabje Overige zien wat het actuele verbruik van elektriciteit is en hoeveel gas je vandaag in totaal hebt verstookt. Druk op Log om grafieken te zien voor vandaag en voor de afgelopen week, maand en het afgelopen jaar. De grafiek per maand is vooral handig om piekdagen eruit te pikken, de jaargrafiek is nuttig om lange-termijn-trends in je verbruik te ontdekken. Grafieken kun je eventueel exporteren als afbeelding of databasebestand, en de optie Rapport toont verbruiksgegevens als lijst.

Naast het monitoren van het verbruik via de gebruikersinterface van Domoticz kun je ook notificaties instellen, zodat je gewaarschuwd wordt als het verbruik bijvoorbeeld over een bepaalde drempel komt. Hiervoor gebruik je de optie Notificaties die in het blokje voor elektriciteit en gas wordt getoond. Je kunt hier kiezen via welke systemen een notificatie verstuurd moet worden.

Dat kan bijvoorbeeld per e-mail, maar ook met een notificatie direct op je smartphone. Als je een Android-smartphone hebt is Pushbullet daarvoor een mooie optie. Je moet de notificaties nog wel zelf configureren via de instellingen van Domoticz.

Deel dit artikel
Voeg toe aan favorieten