Oude games emuleren: Legaal of niet?
Oude spelletjes zijn steeds lastiger te spelen. De originele hardware is kapot en nieuwe computers kunnen de games niet zomaar draaien. Gelukkig is er een groep fanatiekelingen die hier al decennialang tegen strijdt door middel van emulatie. Maar is games emuleren legaal? Het is juridisch een grijs gebied.
Een emulator is een klein programmaatje waarmee een computer software kan afspelen die er oorspronkelijk niet voor bedoeld is. Een pc is hierdoor bijvoorbeeld in staat om oude games gemaakt voor de eerste PlayStation of Super Nintendo af te spelen. De emulatiesoftware maakt een speciale omgeving om je game in af te spelen, waarin de hardware van de originele spelcomputer wordt gesimuleerd. Deze virtuele apparatuur praat weer met je eigen hardware om die nagebootste verwerkingen uit te voeren.
Emulatie zorgt ervoor dat oude games nog jarenlang toegankelijk blijven. Want hoewel grote titels van bijvoorbeeld Nintendo en Sony af en toe heruitgaven en remakes krijgen, zijn er ook duizenden spellen die langzaam in de vergetelheid raken. Spellen gemaakt door bedrijven die inmiddels niet meer bestaan, waardoor er niemand is om ze op te vijzelen. Of games die net niet populair genoeg zijn om tijd te steken in een nieuwe editie. Door de bibliotheek van een gehele gameconsole in moderne software speelbaar te maken, zorgt een emulator ervoor dat die spellen toegankelijk blijven.
Low Level en High Level emulatie
Dat kan op twee verschillende manieren. Bij Low Level Emulation (LLE) wordt een-op-een nagebootst hoe de oude hardware functioneerde. Elk computersignaal wordt identiek gemaakt aan het origineel. Hierdoor is deze emulatiemethode verreweg het meest accuraat, maar ook het meest intensief. Zo heeft een oude Atari 2600 een processor waarvan jouw computer met gemak de handelingen kan emuleren en verwerken, omdat hij nog niet zo krachtig was. Maar de PlayStation 3 had flinke hardware die veel vergt om na te bootsen in een emulator.
High Level Emulation (HLE) is een slimmer en minder intensief alternatief. Hierbij wordt niet de exacte hardware van een oude gameconsole nagebootst, maar worden alleen functies nagemaakt. Een emulator vangt signalen van de game op en verwerkt deze op een manier die efficiënt is voor de computer die je op het moment gebruikt.
Hierdoor heb je geen gigantisch krachtige pc nodig om modernere games af te spelen, maar er is een keerzijde: games die hier gebruik van maken, kunnen soms nét iets anders dan het origineel worden afgebeeld. Muziek klinkt iets anders of beelden worden een klein beetje omgevormd. De purist zal daarom niet snel voor een HLE-emulator kiezen. Bij oude consoles wordt deze methode dan ook zelden toegepast.
Onderhouden door hobbyisten
Meestal worden emulatoren gemaakt door kleine groepen fanatieke nerds die in hun vrije uurtjes hun software langzaamaan verfijnen. Ze proberen de geschiedenis van hun favoriete hobby te beschermen: door een emulator te maken voor moderne apparaten, blijven oude games ook hierop speelbaar. De meeste emulatoren worden gratis en zonder advertenties uitgebracht. Fans kunnen geld doneren, zodat de makers een extra kop koffie kunnen betalen. Emulator-makers die proberen geld te verdienen, worden op online fora afgeschilderd als geldwolven die proberen te verdienen over de rug van spelcomputermakers.
Sommige emulatoren worden al jarenlang onderhouden. De populaire Super Nintendo-emulator SNES9X kwam bijvoorbeeld voort uit twee oude versies van ontwikkelaars Gary Henderson en Jerremy Koot, die midden jaren 90 al werden gemaakt. Hun gecombineerde versie verscheen in 1998 en wordt sindsdien nog steeds ontzettend vaak gebruikt. Zelf zijn ze minder betrokken bij het project: SNES9X wordt beheerd door een groep nieuwe ontwikkelaars.
Hetzelfde geldt voor de emulator Stella, waarmee oude Atari 2600-spellen afgespeeld kunnen worden. De eerste versie verscheen al in 1996 en werd gemaakt door Bradford W. Mott. Hij heeft het project inmiddels overgedragen aan Stephen Anthony, die er af en toe met een klein team aan knutselt. Dat is meer voor de vorm: in de vele jaren is Atari 2600-emulatie al nagenoeg geperfectioneerd.
Juridische klopjacht
De meeste ontwikkelaars proberen anoniem te blijven, vermoedelijk uit angst voor juridische maatregelen. In de Verenigde Staten stapte Sony bijvoorbeeld meermaals naar de rechter om de commerciële PlayStation-emulator Bleem uit de schappen te krijgen. De rechter oordeelde dat emulatie is toegestaan, mits gebruikers hun eigen gekochte games erop proberen af te spelen. De rechtszaak was desalniettemin genoeg om Bleem kapot te maken, omdat de verkoop tijdens de zaak tijdelijk werd verboden.
Toch kleeft er juridisch het één en ander aan emulatie. Want hoewel emulatoren worden gedoogd, worden de games die de software afspeelt vaak illegaal verworven. Dat komt deels door de manier waarop ze werden verkocht. Een oude PlayStation 1-disc kun je nog in een computer stoppen om hem legaal te emuleren, maar bijna niemand heeft apparatuur in huis om een Super Nintendo-cartridge op een pc af te spelen. In de praktijk worden die games, ook wel bekend als ‘roms’, daarom meestal illegaal gedownload.
Daarnaast heeft de Bleem-zaak het nog lastiger gemaakt om legaal je games te emuleren. Omdat emulatormakers de broncode van de originele consolemakers niet mogen gebruiken, vereisen veel emulatoren dat je de firmware van een spelcomputer zelf aanlevert. Ook deze is vaak alleen te vinden op schimmige downloadsites, waarbij het nog de vraag is of je die zomaar kunt downloaden zonder de copyrightwet te schenden. Die code is immers gelicenseerd door de oorspronkelijke fabrikanten.
Gedoogd
Kort samengevat: het wordt in veel gevallen gedoogd om games te emuleren, mits je ze zelf koopt en die versies ook afspeelt. Maar in de praktijk worden spellen vaak illegaal gedownload en dat is in strijd met de wet. Deze spellen vallen immers onder dezelfde wet die je verbiedt om illegaal een film of album te downloaden. Je mag zelfs niet een rom downloaden van een game die je zelf hebt gekocht, omdat dit strikt gezien een tweede kopie is.
In Nederland gaan gamebedrijven nooit de strijd aan tegen gamebedrijven, maar vechten ze wel tegen de verspreiding van roms. Nintendo stapte meermaals naar de rechter om de verkoop van R4-kaartjes voor de Nintendo DS te verbieden. Dit zijn cartridges waar je zelf games op kunt laden, zodat je gratis spellen illegaal kunt afspelen.
Leuk detail: Nintendo’s strijd tegen illegale games in Nederland speelt al decennialang. In 1994 huurde het Japanse bedrijf een stoomwals in Lelystad, waarmee ze 10.000 illegale kopietjes van Game Boy-spellen kapotmaakten. De pr-stunt pakte goed uit: foto’s stonden onder andere in Trouw, de Telegraaf en het Nederlands Dagblad.
Internationaal is Nintendo nog steeds de meest gehoorde tegenstander van illegale verspreiding van roms. Het bedrijf stuurde dreigende brieven naar websites zoals Emuparadise, dat sindsdien geen roms meer durft aan te bieden. In de afgelopen jaren kiezen steeds meer grote aanbieders op deze manier eieren voor hun geld.
Oude games zijn gewild
Inmiddels gebruiken zelfs de gamegiganten emulatie om een extra zakcentje te verdienen. In 2016 verscheen de NES Classic Mini, een kleine Nintendo-spelcomputer waarop 30 oude spellen staan geïnstalleerd. Intern is dit stiekem een computertje vergelijkbaar met een Raspberry Pi, die net als al zijn schimmige concurrenten emulatie gebruikt om spellen af te spelen.
De NES Classic Mini was razend populair, waardoor winkels constante tekorten hadden. Maanden later beloofde Nintendo een tweede lichting te maken, gevolgd door een SNES Classic Mini in 2017. Sony volgde dit voorbeeld met zijn PlayStation Classic in 2018, die na teleurstellende verkopen al snel in prijs daalde. En dit jaar verscheen nog de Mega Drive Mini, waarmee Sega de tijden doet herleven waarin het nog spelcomputers maakte en met Nintendo concurreerde.
Op Archive.org staat een verzameling van duizenden oude DOS-games. Die zijn dankzij speciale software gratis op de website te spelen en worden met toestemming van de originele makers aangeboden. Daarmee houdt de site een van de vroegste tijdperken van pc-gaming in stand.
Daarnaast brengen bedrijven nog geregeld nieuwe versies van hun oude games uit. In de praktijk zijn dit vaak niet totaal herontwikkelde titels, maar gaat het om oude roms die samen met een emulator zijn verpakt. Het moge duidelijk zijn: de grote gamereuzen proberen zich niet meer te verzetten tegen de opkomst van emulatie en doen zelfs pogingen om ervan te profiteren.
Tekst: Bastiaan Vroegop