Van amateurfotograaf tot professioneel graficus, iedereen die met kleur begaan is moet zijn monitor regelmatig kalibreren. Alleen zo garandeer je dat je met de juiste kleuren werkt. Weet je niet waar je moet beginnen? Je monitor kalibreren is met deze tips zo binnen handbereik.
Het mag vreemd klinken, maar geen twee monitor-modellen tonen hetzelfde rood (of groen of blauw of eender welke kleur). De getoonde kleuren zijn afhankelijk van de monitor-technologie. Het type lcd-paneel (IPS, VA, TN…), het type achtergrondverlichting (CCFL, led, zelfs het type van de leds), de keuze van de gebruikte kleurfiltermaterialen, het heeft allemaal invloed. Zelfs twee identieke modellen kunnen een licht verschillende kleurweergave hebben door variaties in het fabricageproces en veroudering. Die variatie is vaak klein en voor de doorsnee consument onbelangrijk, maar wie professioneel met kleur werkt, moet zeker zijn van de kleuren die hij ziet.
Kalibratie zorgt ervoor dat wanneer je de computer vraagt om rgb 255,0,0 te tonen (rood dus), je weet dat het getoonde rood zo dicht mogelijk aanleunt bij de gekozen norm waartegen je kalibreert. Kalibratie geeft je ook controle over hoe helder het beeld is en dat verschillende grijsstappen overeenkomen met diezelfde vooraf vastgelegde norm. Zo is je werk correct reproduceerbaar op andere monitoren of in print. Met de onderstaande tips helpen we je op weg.
Monitor-instellingen uitgelegd
Voor je aan de slag kunt, dien je een minimum aan terminologie te kennen.
Helderheid: deze instelling bepaalt de maximale helderheid van het scherm, met andere woorden: de witwaarde. Op sommige monitoren is het mogelijk dat deze instelling de zwartwaarde bepaalt. Dat is helaas een overblijfsel uit het verleden.
Contrast: deze instelling bepaalt het contrast van je monitor, met andere woorden de verhouding tussen wit en zwart.
Kleurtemperatuur: wit is niet zomaar wit. Het ‘witte’ licht van een gloeilamp is eerder oranje, terwijl daglicht veel blauwer is. Kleurtemperatuur bepaalt niet alleen hoe wit eruitziet, maar heeft ook invloed op alle kleuren. Denk maar aan hoe die leuke jurk van je vriendin er in het winkellicht helemaal anders uitziet dan wanneer ze in de zon staat.
Gamma: het elektrisch signaal dat de videokaart naar de monitor stuurt wordt niet lineair omgezet in licht. De omzetting gebeurt met een exponentiële curve, zodat de stappen in donkere tinten kleiner zijn dan die in heldere tinten. Ons oog is namelijk gevoeliger voor kleine veranderingen in donkere tinten. De exponent van die functie heet de gamma-waarde.
Kleurruimte: ons oog kan enorm veel kleuren zien, meer dan een monitor kan weergeven. Een kleurruimte bepaalt welke kleuren een monitor weergeeft.
Kleuren kalibreren
Om de basisinstellingen van je monitor aan te passen gebruik je het beste een aantal testpatronen, zoals deze van Lagom. Is accurate kleur niet van levensbelang voor je werk, dan volstaat het vaak om wat aan de instellingen van je monitor te sleutelen. Denk eraan om al deze testen te doen in dezelfde omstandigheden als waarin je werkt.
Helderheid: de meeste monitoren staan veel te fel ingesteld. Activeer de lichtsensor als je monitor daarover beschikt. Is dat niet het geval, laat de helderheid dan zakken tot een wit scherm er ongeveer uitziet als een wit blad papier. Dat is veel rustiger voor je ogen en energiezuiniger.
Contrast: een te hoog contrast zal witdetail verbergen. Zet een witdetail-patroon op het scherm (Lagom: White Saturation), en laat het contrast zakken tot je nipt het 254-detail kunt zien. Moet je het contrast daarvoor te laag laten zakken en wordt het beeld te flets, kies dan een aanvaardbaar compromis.
Kleurtemperatuur: kies voor een kleurtemperatuur van 6500 K. Dat komt overeen met daglicht. (voor fotografen: dit is de kleurtemperatuur van het D65-witpunt). Lagere kleurtemperaturen maken het beeld roder, hogere temperaturen maken het blauwer. Wie ‘s avonds veel leest, kan kiezen voor een nachtmode met een wat lagere kleurtemperatuur. Sommige monitoren bieden gain-instellingen per kleur, zodat je de kleurtemperatuur nauwkeurig kunt aanpassen, maar zonder kleurmeter kun je daar eigenlijk weinig mee doen.
Gamma: kies een gammawaarde van 2,2. Hogere gammawaardes maken de middentonen en donkere tinten iets donkerder (mooier contrast, en dus handig bij weinig omgevingslicht), lagere gammawaardes maken de middentonen en donkere tinten iets helderder (handig bij veel omgevingslicht). Er is ook een sRGB-gammacurve, die levert een tikje meer zwartdetail. Je kunt het effect van de monitorinstelling evalueren op de Lagom- en EIZO-gammatest.
Kleurruimte: als je monitor deze optie biedt, selecteer dan sRGB (of Rec.709). Duurdere monitoren bieden soms ook een grotere kleurruimte (AdobeRGB, of DCI-P3) maar die zijn enkel nuttig voor specifiek foto- of filmwerk. Indien je twijfelt, blijf dan bij sRGB; zo garandeer je de juiste kleuren.
Afronden: doorloop tot slot even de volledige Lagom-testen, zeker die voor Black Level. Probeer je scherm zo in te stellen dat je het donkerste zwartdetail (1 en 2) nog net ziet. Is dat niet het geval, probeer dan Contrast en Gamma aan te passen. Bij sommige monitoren pas je met Helderheid het zwartdetail aan.
Voor wie?
Iedereen heeft er baat bij om op zijn minst de juiste monitorinstellingen te kiezen. Die zorgen immers voor natuurlijke kleuren, voldoende wit- en zwartdetail en een aangename, rustige kijkervaring. Als je gewoon wat surft, mailt en met Office werkt is dat voldoende. Gamers gaan vaak een klein stapje verder en kijken helderheid, contrast en gamma na, zodat ze netjes alle schaduwdetails zien. Met behulp van wat testpatronen kunnen ze een minimale kalibratie uitvoeren.Werk je in de grafische sector, fotografie, opmaak, design enzovoort, dan is regelmatige kalibratie eigenlijk verplicht. Zo niet, dan zal je nauwkeurig bewerkt beeld er bij de klant vaak niet uitzien zoals je verwacht.
Tekst: Eric Beeckmans