Recentelijk is er in veilinghuis Christie’s een schilderij verkocht van 432.500 dollar. Dat gebeurt wel vaker, maar dit exemplaar genaamd Portrait of Edmond Belamy is gemaakt door een algoritme. Het algoritme gebruikte een dataset van 15.000 portretten uit de 14e tot en met de 20e eeuw. En dat is niet het enige deel van de creatieve sector waar kunstmatige intelligentie steeds groter wordt.
Het collectief achter het Portrait of Edmon Belamy heet Obvious en het was de bedoeling om met dit schilderij aan te tonen dat een algoritme in staat is om creativiteit te emuleren. Het schilderij is dan ook ondertekend met de code die is gebruikt om het schilderij mogelijk te maken. Maar ja, is het wel creatief als het gebaseerd is op bestaand werk? Aan de andere kant: een mens heeft ook een hele database aan schilderijen in het hoofd waarop hij -al dan niet bewust- zijn kunst baseert.
Shimon
Ook in de muziek weten robots ons te verbazen met hun creativiteit, hoewel Shimon wel een beetje valsspeelt. Deze marimba-speler heeft een getraind brein dat heeft leren spelen door de grote database van klassieke en jazzmuziek die hij kent. Er wordt gebruikgemaakt van zogeheten creativiteitsalgoritmes. Dat klinkt tegenstrijdig, want een algoritme is een proces dat stapsgewijs wordt uitgevoerd. Echter kan er door de computer af en toe willekeurig iets anders worden gekozen, wat dan zo geprogrammeerd is dat het ook willekeurig wordt gekozen. Zo ontstaat een soort creativiteit, zij het binnen de perken die de mens stelt aan wat er dan aan data wordt gebruikt voor dat willekeurig kiezen.
Sony’s Flow Machines maakt muziek en teksten, gebaseerd op bestaande muziek. Dus als je een deprimerende tekst wilt op een vrolijk nummer, dan doet hij dat met gemak voor je. De software is hierbij een soort ondersteuningsmuzikant, waarvan de echte muzikant de mooiste invallen pikt. Hier wordt de mens ingezet om te bepalen wat we mooi vinden en wat niet, maar in principe is alles wat er uit die robot komt in bepaalde zin creatief te noemen. Wie zegt dat wij het recht hebben om te bepalen hoe een goed, creatief nummer moet klinken? Misschien weet een robot juist veel meer dan wij.
Een boek schrijven
Wetenschappers hebben voorspeld dat in 2050 een roman op de New York Times bestsellerlijst staat, geheel geschreven door een computer. Daarvoor moeten robots wel leren intuïtief te zijn. Dat is onbewuste kennis, wat erg moeilijk is om bij een robot te programmeren. Aan de andere kant: als je hem zo goed programmeert dat hij excelleert in iets dat je zelf niet kunt, dan heb je dat doel al bereikt.
Toch is dat allemaal niet nieuw. De Amerikaanse professor Harold Cohen maakte in 1973 een schilderende robot. AARON heeft al vele werken gemaakt die honderden dollars opbrengen. In tegenstelling tot hoe kunstmatige intelligentie tegenwoordig wordt getraind door het heel veel foto’s te laten zien om van te leren, heeft AARON nog nooit een foto gezien. AARON krijgt alleen maar lijsten met gegevens over objecten gevoerd en maakt op basis daarvan abstracte schilderijen. Uiteindelijk is de uitkomst hetzelfde: de mens voert en de robot voert uit, maar het is interessant om te bekijken wat het verschil is tussen een robot die foto’s heeft gezien en eentje die zijn artistieke uitspatting slechts baseert op platte informatie.
Het is een vraagstuk dat ons de komende jaren zal bezighouden: wat is creativiteit, kan een robot creatief zijn en in hoeverre moeten we robots hierin vrij laten? Ze laten nu al zien dat ze kunst kunnen maken die amper van echt te onderscheiden is, zoals het portret van Rembrandt dat gemaakt is in het project 'The Next Rembrandt'. En ze opereren al in diverse takken van creativiteit, waarbij ze steeds meer leren en wij er uiteindelijk vooral met verbazing naar zullen kijken. Op naar de eerste wereldhit van robothand en op naar het eerste beeldhouwwerk waar zowel geen mensenhanden als geen mensenbrein aan te pas komt.