"Een gebrek aan richtingsgevoel hoeft niet langer een handicap te zijn. Met gps, het global positioning system, kun je tot op enkele meters nauwkeurig navigeren en zodoende gemakkelijk je weg vinden naar een onbekende bestemming. Tot voor kort was deze mogelijkheid redelijk onbetaalbaar en vonden we gps-systemen alleen terug in veel te dure auto's of op luxe jachten. Daar is de laatste tijd echter verandering in gekomen. Niet alleen zien we dergelijke systemen tegenwoordig standaard in nieuwe middenklassers of zelfs 'compacte' auto's terug, er verschijnen ook steeds meer betaalbare systemen die niet aan een specifiek vervoermiddel gebonden zijn. Daarbij kunnen we onderscheid maken tussen stand-alone-oplossingen die alles in één handzaam apparaatje samenbrengen, en de combi-oplossingen waarbij een losse gps-ontvanger wordt gekoppeld aan een notebook of pda, waarop speciaal voor dit doel ontworpen navigatiesoftware staat. In dit artikel laten we alle verschillende 'mobiele' oplossingen de revue passeren, waarbij we vooral zullen kijken naar de praktische toepasbaarheid. Maar voordat we in kunnen gaan op de voor en nadelen van de verschillende systemen, moeten we eerst iets meer weten van de techniek achter gps. Gps-netwerk Een gps-ontvanger werkt volgens het principe van triangulatie, of driehoeksmeting. Dit principe houdt in dat wanneer er minimaal twee referentiepunten bekend zijn, je met een relatief eenvoudige berekening de positie van een derde punt kunt bepalen. De referentiepunten zijn in dit geval in totaal 24 satellieten die vanuit de ruimte radiosignalen richting aarde sturen. Het systeem is zo opgezet dat er vanaf elk punt op aarde altijd minimaal vier satellieten zichtbaar zijn. Een gps-ontvanger kan daardoor van verschillende satellieten tegelijkertijd meten hoe lang de signalen er over doen om hem te bereiken. Omdat alle radiosignalen zich met constante snelheid verplaatsen en de exacte positie van de satellieten bekend is, kan het apparaat vervolgens op basis van deze gegevens berekenen waar het zich bevindt. ***beeld: kaart met punt A en B routekaart Met deze berekening hebben we echter alleen nog maar onze positie bepaald. Om met gps te kunnen navigeren, hebben we meer nodig dan alleen coördinaten. Zo zullen we onze positie moeten vertalen naar een positie op een digitale landkaart, zodat we daarmee een route kunnen plannen naar onze bestemming. Daarvoor is speciale software nodig die zowel de invoer van een gps-ontvanger begrijpt, als een grote database met cartografische gegevens bevat. In een vast autosysteem is staan deze gegevens over het algemeen op een cd-rom of dvd-rom, in een pc op de harde schijf. Maar het gps-systeem biedt nog veel meer mogelijkheden. Zo geven de satellieten bijvoorbeeld ook de atoomtijd door. Door deze informatie handig te combineren met de positiebepaling, weet een gps-ontvanger dan ook welke afstand er is afgelegd, hoe lang hij onderweg is en hoe hoog de (gemiddelde) snelheid is. Wanneer je ook een route met een begin en eindpunt hebt opgegeven, kan hij vervolgens ook nog berekenen wat de verwachte aankomsttijd is. Uiteraard worden deze gegevens continu aangepast; zo zal bijvoorbeeld de aankomsttijd later worden als de gemiddelde snelheid daalt. ***grote tussenkop Stand-alone Bij stand-alone-oplossingen is het niet vanzelfsprekend dat het apparaat over een kaartendatabase beschikt. Sommige (oudere) apparaten geven alleen coördinaten door, waarna u zelf met behulp van een kaart kunt nagaan waar u zich bevindt. De wat meer geavanceerde apparaten beschikken echter wel over ingebouwde kaarten die op straatniveau en tot op enkele meters nauwkeurig de weg wijzen. Dat maakt ze uitermate geschikt voor wandelaars en fietsers die op zoek zijn naar een handzame oplossing en geen zin hebben om stapels kaarten mee te nemen. Het werkgeheugen voor de detailkaarten kan ook gebruikt worden om bepaalde posities op een kaart op te slaan. Zo kunt u op een drukke parkeerplaats bijvoorbeeld de precieze locatie van een geparkeerde auto opslaan, zodat u daar aan het eind van de dag zonder te hoeven zoeken weer naartoe loopt. Zo'n opgeslagen positie noemen we ook wel een waypoint. Een aantal opeenvolgende waypoints vormen samen een route. Daarnaast hebben de meeste gps-ontvangers standaard een lijst met points of interest (poi) genoemd. Met deze points of interest kunt u bijvoorbeeld snel even een route plannen naar het dichtstbijzijnde tankstation, een bioscoop of politiebureau. Etrex Vista Een belangrijke voorwaarde voor een stand-alone-ontvanger die op de fiets of tijdens het wandelen wordt gebruikt, is uiteraard een lange batterijduur en een handzaam formaat. De Amerikaanse fabrikant Garmin levert hiervoor de Etrex Vista: een gps-ontvanger met een ingebouwde basiskaart voor heel Europa en daarnaast nog eens 24 MB aan vrij werkgeheugen voor het toevoegen van detailkaarten. De Etrex Vista is met de meegeleverde interfacekabel overigens ook aan te sluiten op een de pc of notebook, waarna hij met navigatiesoftware als externe gps-ontvanger te gebruiken is. ***beeld: Garmin Etrex Vista Type: Garmin Etrex Vista Fabrikant: Garmin Prijs: ca. € 500 Info:www.garmin.nl StreetPilot III Bij gebruik in de buitenlucht moet een gps-apparaat ook goed bestand zijn tegen schokken en stoten, vochtige lucht en af en toe een regenbui. De StreetPilot III van Garmin is robuust en voorzien van een uitgebreid pakket aan accessoires, zodat u de gps-ontvanger op verschillende manieren stevig op het dashboard van een cabriolet of motor kunt bevestigen. De StreetPilot III is in staat om zelf routes te plannen en kan dankzij een basiskaart op straatniveau tot op huisnummers navigeren. Daarnaast kunt u de StreetPilot III voorzien van een externe luidspreker die luid en duidelijk instructies geeft, zodat u ook zonder te kijken feilloos naar uw eindbestemming wordt geleid. Bij gebruik in de auto kan deze gps-ontvanger kan ook worden aangesloten worden op de 12V sigarettenaansteker. ***beeld: Garmin StreetPilot III Type: Garmin StreetPilot III Fabrikant: Garmin Prijs: € 1595 Info: www.garmin.nl ***grote tussenkop Combi-oplossingen Voor de auto zijn er al langer navigatiesystemen van onder andere VDO-Dayton, Pioneer en Becker. Maar ook met de combinatie van een pocket pc of notebook met een gps-ontvanger is het prima navigeren. Daarbij is een processor met een kloksnelheid van minimaal 300 MHz wel aan te bevelen; minder gaat ook wel, maar onze ervaring is dat dan het herberekenen van een route bij het missen van een afslag veel te lang duurt. Het werkgeheugen van de pocket pc is ook belangrijk. De meeste kaarten hebben namelijk een omvang van zo'n 30 MB. Gebruiken u de pda daarnaast voor het opslaan van adressen en notities, dan is 64 MB aan vrij werkgeheugen wel het minimum. Naast de pocket pc hebben we ook een losse gps-ontvanger nodig. Deze stuurt doorlopend positie-informatie naar de pda, die hiermee de positie op de kaart bepaalt. De ontvanger moet zoveel mogelijk vrij zicht hebben op de satellieten. In de auto is een plekje op het dashboard onder voorruit is daarom ideaal. Een ander belangrijk punt is de tijd die gps-ontvanger erover doet om bij het opstarten de positie te bepalen, bijvoorbeeld wanneer u 's ochtends van huis uit naar een onbekend adres wilt rijden. De gps-ontvanger zal nu eerst z'n eigen positie moeten bepalen voordat de pocket pc een route kan berekenen. Sommige gps-muizen hebben voor een zogeheten koude start of koude fix meer dan drie minuten nodig; bijzonder frustrerend als u snel naar een afspraak moet. ***beeld: aantal gps muizen Seriële gps-ontvangers De populairste gps-ontvangers zijn de zogenaamde gps-muizen die via een seriële aansluiting met een notebook of pocket pc verbonden worden en hun voeding uit de sigarettenaansteker van de auto halen. Dit laatste geeft meteen aan dat deze oplossing niet geschikt is voor wandelaars en fietsers. Een tweede nadeel van deze combinatie vormen de losse kabels die door de auto slingeren. Alle gps-muizen communiceren op 4800 baud, oftewel 4800 bits per seconde. Dit betekent dat de positie ongeveer elke seconde opnieuw wordt berekend. Dit is in de meeste gevallen ruim voldoende, zeker wanneer u op een overzichtelijke weg rijdt waarop de uitritten duidelijk zijn aangegeven. In de centrum van Amsterdam - met zijn vele kleine straatjes - zult u daarentegen wel eens een zijstraat kunnen missen. Wanneer u een losse gps-muis koopt, kunt u het best kiezen voor een meer nauwkeurige 12-kanaals ontvanger (in plaats van een 8-kanaals ontvanger). Let ook op de hierboven genoemde koude start. Gps -muizen van bekende fabrikanten als Leadtek, Rikaline en Haicom voldoen over het algemeen goed. Type: seriële gps-ontvangers Fabrikant: Leadtek, Rikaline, Haicom Prijs: vanaf € 100 Info: www.i-con.nl, www.nma-ict.nl, www.leadtek.nl, www.xs2.nl ***beeld: aantal bluetooth gps-ontvangers Bluetooth gps-ontvangers Dankzij bluetooth kan een combinatie van gps-ontvanger en pocket pc ook zonder slingerende kabels. Een bijkomend voordeel van bluetooth-ontvangers is dat we hiermee ook buiten de auto kunnen navigeren; ze werken ook op batterijen. De waarde hiervan is echter maar beperkt, want batterijen gaan in een gps-ontvanger namelijk gemiddeld maar een uur of acht mee. Toch maakt dit het systeem een stuk flexibeler. Bovendien kunt u de bluetooth gps-ontvanger bij gebruik in de auto altijd nog via andere bronnen van stroom voorzien. Een nadeel van de bluetooth is dat er voor de combinatie tussen twee bluetooth-apparaten - in dit geval een gps-ontvanger en een notebook of pocket pc - eerst een verbinding opgebouwd moet worden. Dit kan soms wel een halve minuut duren. Deze tijd komt dus bovenop de eerder genoemde koude start. Seriële gps-muizen kennen dit verbindingsprobleem niet en zijn daarom direct inzetbaar. Een ander nadeel van bluetooth gps-muizen is dat deze over het algemeen een stuk duurder zijn. Voor het overige presteren beide oplossingen wat betreft snelheid en betrouwbaarheid even goed. Type: Gps-ontvangers, bluetooth Fabrikant: Leadtek, Emtac, Navman Prijs: vanaf € 280 Info: www.i-con.nl, www.nma-ict.nl, www.leadtek.nl, www.xs2.nl ***beeld: aantal compactflash ontvangers en gps holsters Compact flash Er zijn ook losse gps-ontvangers die in een CompactFlash-slot passen. Deze ontvangers worden gevoed door de accu van de pda of het notebook en zijn sneller dan een seriële of bluetooth gps-ontvanger. Dit vertaalt zich weer naar een veel snellere en betrouwbare navigatie. Een nadeel van gebruik buiten de auto is de beperkte batterijduur; omdat de gps-ontvanger en de computer tijdens het navigeren continu in gebruik zijn, is de batterij in de meeste gevallen al enkele uren al leeg. En met name bij pocket pc's niet geheel onbelangrijk: als we een gps-ontvanger in het compact flash slot steken, kunnen we hier geen extra werkgeheugen meer in plaatsen. Type: compact flash gps-ontvangers Fabrikant: Leadtek, Rikaline, Haicom, Pretec Prijs: vanaf € 150 Info: www.i-con.nl, www.nma-ict.nl, www.leadtek.nl, www.xs2.nl Compaq iPaq Andere oplossingen zijn meer bedoeld voor een bepaald type pocket pc. Zo zijn er diverse oplossingen leverbaar voor deCompaq iPaq: Emtac en Navman leveren beide een gps-navigatieholster. Deze bieden als voordeel dat ze zijn voorzien van een extra CompactFlash slot, zodat u eventueel extra werkgeheugen kunt bijplaatsen Uiteraard blijven ook de gangbare pda-functies gewoon beschikbaar. Type: Gps-holster Fabrikant: Emtac, Navman Prijs: ca. € 400 Info: www.i-con.nl, www.nma-ict.nl ***grote tussenkop Software Naast de hardware is er ook software nodig die alle gegevens van de gps-ontvanger interpreteert en omzet in routegegevens. Wij verzamelden alle Nederlandse navigatiepakketten die op dit moment verkrijgbaar zijn. Programma's als AND Route 2004 en Microsoft AutoRoute vallen buiten het kader van dit overzicht, omdat dit in de eerste plaats routeplanners zijn, en geen navigatiepakketten. Wel gebruiken we deze pakketten als referentiemateriaal om de kwaliteit van de routekaarten te beoordelen. De software die soms met een losse gps-ontvanger wordt meegeleverd laten we verder ook buiten beschouwing, omdat deze over het algemeen te beperkt of niet Nederlandstalig is. Het verdient de aanbeveling om voor een betrouwbare navigatie te investeren in software die ontwikkeld is voor de Nederlandse markt en waarvoor ook regelmatig updates beschikbaar komen. De pakketten die wij hier behandelen vallen allemaal onder deze noemer. We letten vooral op gebruiksgemak en ervaringen in de praktijk: we willen immers zo efficiënt en veilig mogelijk kunnen navigeren. ***beeld: pocket pc met gps-ontvanger en TomTom TomTom Navigator 2 TomTom is een oude bekende op navigatiegebied en heeft jarenlange ervaring met het ontwikkelen van software voor de pocket pc. Dit is ook duidelijk te merken: het navigeren gaat vlot en zonder problemen en TomTom ondersteunt ook alle door ons bekeken gps-ontvangers. TomTom Navigator 2 kent verschillende weergavemogelijkheden: in de 2D-modus rijden we als het ware op de kaart, in de 3D-weergave krijgen we indruk alsof we in de kaart zitten. Dit voegt letterlijk een extra dimensie toe, omdat alles in perspectief wordt weergegeven: de volgende afslag bevindt zich op de 3D-kaart in perspectief dan ook op dezelfde plek als in het echt. Een duidelijke Nederlandstalige stem attendeert op naderende kruispunten, afslagen of rotondes, maar helpt ook bij het navigeren. TomTom Navigator 2 kan zonder problemen overweg met pocket pc's onder Windows Mobile 2003. Na het installeren van de laatste update is TomTom 2 zelfs een flink stuk sneller en ook grafisch beter dan onder Pocket PC 2002. Vooral het herberekenen van routes en het weergeven van de 3D-kaart gaan aanmerkelijk sneller. De omvang van een kaart is minimaal 16 MB en omvat een regio binnen de Benelux. De gehele Benelux op straatniveau vraagt minimaal 55 MB aan werkgeheugen. De kaarten - afkomstig van Tele Atlas - bevatten soms wat onvolkomenheden, bijvoorbeeld kruispunten die vervangen blijken te zijn door rotondes en een aantal keer een afrit die inmiddels een aantal kilometer is verplaatst. De TomTom website biedt de mogelijkheid om updates binnen te halen en op de pocket-pc te installeren. Al met al maakt TomTom 2 een solide en betrouwbare indruk. De software is gebruiksvriendelijk en intu'tief; zelfs zonder ervaring plan je binnen enkele minuten een route. Type: TomTom Navigator 2 voor pocket pc Platform: pocket pc Fabrikant: TomTom Prijs: € 140 Info:www.tomtom.com ***beeld: pocketpc met gps-ontvanger en Alturion 5.0 Alturion 5.0 Alturion 5.0 is een uitgebreid navigatiepakket voor zowel pocket pc als notebook. Net als TomTom kent het pakket zowel een 2D als een 3D-weergave en word je door een vriendelijke Nederlandstalige stem naar de opgegeven bestemming geleidt. Het pakket werkt zonder problemen onder Pocket PC 2002. Hebt u een pda met Windows Mobile 2003, dan moet u eerst de laatste update vanaf de site van Alturion installeren. Voor de notebook of pc geldt als minimale systeemeis Windows XP/2000 en een Pentium MMX 266 MHz. Een voordeel van het feit dat deze software op twee platformen werkt, is dat je de op een notebook of pc geplande routes kunt exporteren naar de pocket pc, of zelfs een route kunt plannen naar een contact in het adresboek van Outlook. De kaarten voor Alturion komen net als bij TomTom Navigator 2 van Tele Atlas. In vergelijking met TomTom gaat het (her)berekenen van routes en de grafische weergave in 3D op de pocket pc echter een stuk trager. Ook is de ondersteuning voor diverse typen gps-ontvangers beperkter. Daar staat tegenover dat de combinatie van Alturion met een notebook een stuk sneller is. Naast de standaardversie is er ook Alturion 5.0 Professional. Deze versie heeft als pluspunt dat het met file-informatie overweg kan. Op een notebook gaat dit via internet, op een pocket pc via tmc of gprs. Bij het plannen houdt het programma dan rekening met verkeersopstoppingen en gaat het op zoek naar alternatieve routes. Overigens werken deze opties alleen in combinatie met Alturions eigen gps-ontvanger. Al met al zijn we zeer te spreken over Alturion 5.0, met name vanwege de mogelijkheid om het ook met een notebook te gebruiken. Door de extra rekenkracht gaat het hier een flink stuk vlotter en ziet het er beter dan op de pocket pc. Type: Alturion 5.0 Platform: pocket pc, notebook Fabrikant: Alturion Platform: pocket pc en notebook Prijs: Standard € 169, Professional € 269 Info: www.alturion.com ***beeld: pocketpc met gps-ontvanger en destinator 2.0 Destinator 2.0 Destinator is van huis uit Engelstalig, maar kan ook Nederlandse tekst en spraak weergeven. Destinator 2.0 is gebaseerd op kaarten van NavTech. Ook hier vinden we de mogelijkheid om zowel in 2D als in 3D te navigeren. Wat ondersteuning van diverse types gps-ontvangers betreft zit het bij Destinator wel goed: alle door ons besproken ontvangers worden zonder problemen ondersteund. De navigatie is verrassend goed: de door NavTech geleverde kaarten zijn kennelijk recenter of preciezer dan die van Tele Atlas; we komen geen wegen of kruispunten tegen die niet op de kaart staan. Daarnaast levert Destinator voor bijna dezelfde prijs als de andere pakketten kaarten voor heel Europa in plaats van alleen voor de Benelux. Destinator 2.0 is gebruiksvriendelijk, waardoor zelfs de ongeoefende gebruiker zonder al te veel moeite een route plant. Onder Pocket PC 2002 werkt alles probleemloos, maar helaas lukt het ons niet om Destinator 2.0 ook onder Windows Mobile 2003 werkend te krijgen. Het (her)berekenen van routes en de grafische weergave in 3D gaat redelijk vlot, vergelijkbaar met Alturion 5.0. Al met al een prima oplossing die - zeker gezien de prijs - het overwegen waard is. Type: Destinator 2.0 Europa Platform: pocket pc Fabrikant: PowerLoc Prijs: € 199 Info:www.powerloc.com ***foto van een Palm, met daarin screenshot van Perfect Passenger Perfect Passenger Perfect Passenger maakt het de beginnende pda-gebruiker wel erg makkelijk. Volgens de fabrikant hoeft u alleen het meegeleverde sd-kaartje in de Palm-pda te schuiven en binnen twee minuten hebt u een volledig functionerend navigatiesysteem. Hoewel u moet dan nog wel de gps-ontvanger aansluiten en wachten tot het systeem voor de eerste keer verbinding heeft gemaakt. Deze koude fix genoemd en neemt bij Perfect Passenger- net als bij de meeste andere gps-navigatiesystemen - de eerste keer zo'n 15 minuten in beslag. Die tijd kunt u nuttig besteden door intussen de meegeleverde pda-houder in de auto te monteren. Elke volgende keer wanneer u het systeem opstart duurt de fix gelukkig aanmerkelijk korter. Het pakket is verkrijgbaar in twee uitvoeringen: een draadloze set met bluetooth gps-ontvanger, en een set die via kabels met de pda wordt verbonden. De meegeleverde kaartsoftware is van Digimap en bestaat uit detailkaarten van de Benelux en snelwegkaarten van de overige Europese landen. Digimap is momenteel de beste keuze voor deur-tot-deur-navigatie onder het PalmOS. Spraakaanwijzingen krijgt u overigens alleen als uw pda is voorzien van PalmOS 5.0 of hoger. Op oudere modellen (vanaf PalmOS 3.5 tot 5.0) hoort u alleen een piepsignaal. Onderweg wordt u ruim op tijd gewaarschuwd als u een afslag moet nemen. Wel is het even wennen aan de resolute stem; de wav-bestanden op het sd-kaartje kunt u echter naar wens vervangen door bijvoorbeeld de zoetgevooisde stem van uw partner. Om gemakkelijk naar het dichtstbijzijnde restaurant of tankstation te navigeren zijn er ruim 50.000 points of interest meegeleverd, die u zelf kunt uitbreiden. Type: Perfect Passenger Platform: Palm Fabrikant: MobileWare Prijs: software € 289, starterkit € 449 Info: www.perfectpassenger.nl Praktijkervaringen Wie eenmaal gewend is aan het gemak van een navigatiesysteem, kan al snel niet meer zonder. Geen gezoek meer in het 100.000 stratenboek, of echtelijke ruzies over de vraag feit of we 50 km terug nu links of rechts hadden moeten afslaan. Professionele gebruikers als artsen of vertegenwoordigers kunnen dankzij een navigatiesysteem meer bezoeken op een dag afleggen. Bovendien is het een stuk veiliger. Toch hangen er ook nadelen aan gps-navigatie in de auto. Een gps-ontvanger heeft bij een 'koude start' een halve minuut nodig om een positie te vinden en bij een slechte ontvangst kan dit zelfs tot enkele minuten oplopen. Bij een combi-oplossing met een pocket pc en losse gps-ontvanger zorgen alle rondslingerende kabels in de auto voor een rommelig interieur. Ook werkt een gps-ontvanger gemonteerd tegen de voorruit als een magneet op het dievengilde; u zult zeker de eerste niet zijn die z'n auto terugvindt met een ingeslagen zijruit en een gejatte pocket pc. Tmc om files te omzeilen lijkt ideaal, maar er zit een flinke adder onder het gras. Alternatieve routes zijn - in tegenstelling tot bijvoorbeeld in Duitsland - tijdens de spits in Nederland nauwelijks voorhanden. Dat betekent dat je dankzij tmc wel op de hoogte bent van de files, maar dat er meestal geen snellere weg voorhanden is. Een goede navigatie hangt af van goed functionerende software op basis van recente kaarten. Niet zelden komen wij een rotonde tegen die volgens de software een kruising is en een enkele keer kunnen we in de meer afgelegen gebieden van Nederland niet op straatniveau navigeren. Toch zijn softwarepakketten zoals hierboven besproken altijd te prefereren boven routeplanners zoals AND Route 2003 of Microsoft AutoRoute. Met een dergelijke routeplanner op de notebook vind je we wel de weg van A naar B, maar mis je bijvoorbeeld de spraakbegeleiding, de herberekening bij het nemen van een verkeerde route en het vroegtijdig waarschuwen voor de volgende afslag. Conclusie Navigatie met een stand-alone gps apparaat of een combi-oplossing met pda of notebook is betaalbaar en gebruiksvriendelijk geworden Fabrikanten van navigatiesoftware bieden bundels aan van pocket pc's of Palm-pda's voor minder dan € 800. Onze voorkeur voor navigatie in de auto gaat uit naar TomTom Navigator 2 vanwege de vlotte navigatie en het gebruiksgemak. Voor de iets veeleisender of zakelijke gebruiker is Alturion 5.0 Professional een verstandige keuze vanwege tmc-ondersteuning en de mogelijkheid om ook op een notebook te navigeren. "