De huidige staat van betalen met Bitcoin

Al sinds de lancering van Bitcoin spreken fans over een revolutie. Bitcoin zou een alternatief zijn voor het financiële systeem. Bovendien zou het een systeem zijn waarop zonder tussenkomst van derden, geld anoniem uitgewisseld kan worden. In hoeverre is betalen met Bitcoin inmiddels een legitieme optie?

Om die vraag te kunnen beantwoorden, moet eerst vastgesteld worden dat Bitcoin daadwerkelijk geld is. Economen zien iets als geld wanneer het wordt gebruikt als rekeneenheid, ruilmiddel en oppotmiddel:

Bitcoin als ruilmiddel
Als bitcoin een ruilmiddel is, dan moet je bitcoins kunnen ruilen voor diensten of producten. Satoshi maakte zich al zorgen of bitcoin ooit geaccepteerd zou worden als ruilmiddel. Supporters van het eerste uur boden daarom aan om allerlei dingen te kopen in ruil voor bitcoins. Bekend is natuurlijk het verhaal van Laszlo Henyecz die 10.000 bitcoins betaalde aan diegene die hem twee pizza’s bezorgde.

Inmiddels wordt bitcoin al op veel verschillende plekken geaccepteerd. Een bekend Nederlands voorbeeld hiervan is Thuisbezorgd.nl. Ook bestaan er bitcoin-debitkaarten. Dit zijn pinpassen gekoppeld aan een bitcoin-wallet, zoals bitpay, Tenx en Monaco. Bitcoin wordt inmiddels door allerlei winkels en dienstverleners geaccepteerd, maar door diverse praktische bezwaren is het echter nog niet tot een doorbraak gekomen. Kortom: Bitcoin is (nog) geen volwaardig ruilmiddel.

Bitcoin als oppotmiddel
Critici stellen dat bitcoin niet geschikt is al oppotmiddel, omdat de prijs van bitcoin erg volatiel is, dat wil zeggen dat deze snel sterk in waarde kan stijgen en dalen. Je pot geld namelijk op als je er iets voor terug kan krijgen, anders kun je het beter direct uitgeven. Door de hoge volatiliteit is het onduidelijk wat de toekomstige waarde in regulier geld is. Voor die ene bitcoin die je vandaag de dag oppot kun je volgend jaar wellicht een spiksplinternieuwe auto uit de garage rijden, maar heb je pech dan kun je er misschien net de speelgoedvariant voor aanschaffen.

Toch wordt bitcoin veel gebruikt als oppotmiddel. Dit geeft aan dat mensen er vertrouwen in hebben dat de bitcoin in de toekomst meer waard wordt. Een belangrijke reden hiervoor is dat er maximaal 21 miljoen bitcoins in omloop kunnen komen en dat dit een deflatoire werking kan hebben. Bij deflatie kun je na verloop van tijd meer en meer producten kopen voor hetzelfde aantal bitcoin. Zeker in landen met een hoge inflatie is bitcoin daarom een geliefd oppotmiddel.

Bitcoin als rekeneenheid
Je kunt bitcoin als rekeneenheid gebruiken, maar bedrijven rapporteren winsten en verliezen nog altijd in traditionele munteenheden zoals dollars en euro’s. Zelfs op het darkweb, waar cryptocurrencies vaak worden gebruikt als ruilmiddel, wordt de prijs van verkochte items vooralsnog uitgedrukt in dollars.

Bitcoin wordt dus nog niet gebruikt als rekeneenheid, volwaardig ruilmiddel of oppotmiddel en voldoet daarmee (voorlopig) niet aan de definitie van geld.

Transactiekosten

Bitcoin-transacties zouden goedkoop zijn. Lange tijd was dat inderdaad het geval. Zo schommelde in 2011 de gemiddelde kosten van een transactie onder de cent. In de loop der tijd zijn de gemiddelde kosten van bitcoin-transacties sterk gestegen. Vlak voor de jaarwisseling kostte een transactie zelfs tot 55 dollar. Op het moment van schrijven is een transactie weer een stuk goedkoper, namelijk rond de 2 dollar.

De hoogte van de transactiekosten hangt nauw samen met de schaalbaarheid van Bitcoin. Het aantal transacties op het Bitcoin-netwerk is slecht schaalbaar. Satoshi heeft Bitcoin zo ontwikkeld dat er ongeveer iedere 10 minuten een block gevonden kan worden, van 1 MB groot. De grootte van een transactie staat niet vast, maar een gemiddelde transactie neemt ongeveer 600 bytes aan ruimte in beslag. Dit betekent dat er ongeveer (1 MB / 600 bytes / 600 seconden = ) 2,8 transacties per seconde kunnen plaatsvinden.

Ter vergelijking, in Nederland pinnen wij gemiddeld 122 keer per seconde. Voor een mondiaal betalingssysteem zijn 2,8 transacties per seconde dus erg weinig.

betalen met Bitcoin

© PXimport

Als er meer transacties naar het netwerk worden gestuurd dan er in een block passen, ontstaat er een wachtrij. Gelukkig is de portier van deze wachtrij ervan te overtuigen je voor te laten als je daarvoor betaalt. De portier is in dit geval de miner, die transacties verzamelt met de hoogste transactiekosten en deze in een block stopt. Vervolgens probeert de miner dit block te hashen, zodat deze voldoet aan de voorwaarde die aan de hash wordt gesteld (de nonce).

Bij het doen van een betaling via Bitcoin, geef je dus niet alleen door hoeveel bitcoin je overmaakt, maar ook hoeveel transactiekosten je wilt betalen. Betaal je weinig transactiekosten, dan loop je het risico dat je lang moet wachten voordat je transactie wordt uitgevoerd (als deze al wordt uitgevoerd). Betaal je veel, dan ben je veel geld kwijt aan transactiekosten, maar je transactie wordt wel snel uitgevoerd.

Doordat Bitcoin zo slecht schaalbaar is, ontstaat er dus een ‘transactie-schaarste’. Deze schaarste drijft de transactiekosten omhoog. De hoogte van de transactiekosten hangt dus niet af van de hoeveelheid bitcoin die wordt verstuurd. Hierdoor zijn de transactiekosten voor grote transacties relatief laag, terwijl deze kosten voor het doen van kleine transacties relatief hoog zijn. Dit maakt bitcoin meer geschikt voor het doen van bijvoorbeeld grote (internationale) betalingen, dan voor het doen van de dagelijkse boodschappen.

Tussenkomst van derden

Eén van de belangrijkste voordelen van Bitcoin is dat je zonder tussenkomst van een centrale organisatie transacties kunt doen via het netwerk. Bijna 40 procent van de wereldbevolking (oftewel, miljarden mensen), heeft geen bankrekening. Met name in opkomende economieën zijn er relatief veel mensen die niet beschikken over een bankrekening, maar wel over een mobiele telefoon met internet. Bitcoin stelt deze mensen in staat om zonder bank, digitaal transacties te uit te voeren.

Bitcoin lijkt in dit opzicht peer-to-peer, maar is het dat wel? Een P2P-systeem stelt computers in staat om direct met elkaar te communiceren zonder een centrale server. In het Bitcoin-netwerk kunnen computers ook met elkaar communiceren zonder tussenkomst van een centrale server, zo kan iedereen zijn of haar computer gebruiken om transacties te verifiëren, of om transacties toe te voegen aan de blockchain. Technisch gezien is Bitcoin dus inderdaad een P2P-systeem.

Maar om bitcoin te kunnen gebruiken in het dagelijks leven ben je vooralsnog niet alleen afhankelijk van het Bitcoin-P2P-netwerk, maar ook van andere systemen. Als je bijvoorbeeld bitcoin hebt ontvangen, wil je deze waarschijnlijk ook weer kunnen uitgeven. Hoewel steeds meer bedrijven bitcoin accepteren, is het vandaag de dag toch handig om je bitcoin om te zetten naar reguliere valuta. Hiervoor ben je dus eigenlijk nog steeds afhankelijk van een tussenpartij zoals een exchange.

betalen met Bitcoin

© PXimport

Tegenwoordig worden zelfs miners gezien als een intermediair in het systeem. Zonder miners vinden er namelijk geen transacties plaats. Hoewel iedereen ervoor kan kiezen om miner te worden, is dit voor veel mensen niet economisch verantwoord. Miners op hun beurt werken vaak samen in mining pools. Degene die de pool aanstuurt is wederom een tussenpartij.

De grootste mining pool op dit moment is BTC.com. Deze pool heeft een ‘marktaandeel’ van ongeveer 25 procent. De drie grootste pools vinden samen meer dan 50 procent van alle blocks en dat geeft ze erg veel macht. Bij grote veranderingen in het Bitcoin-protocol moet namelijk een meerderheid van de miners de verandering accepteren. De leiders van mining pools bepalen dus in grote mate de toekomst van Bitcoin. Bovendien maken sommigen zich zorgen dat mining pools kunnen samenwerken en een zogenaamde 51-procentaanval kunnen uitvoeren. Bij een 51-procentaanval is er een miner die meer dan 50 procent van de blocks vindt. Het risico is dat de miner bitcoin-transacties ongedaan kan maken. Hierdoor kan de kwaadwillende miner bitcoins meerdere keren uitgeven.

Bitcoin is dus op papier peer-to-peer, maar in de praktijk zijn er toch veel intermediairs. Denk bijvoorbeeld aan beurzen, banken, mining pools en Bitcoin-walletproviders.

Toekomst

Bitcoin luidt zijn tiende jaar in en alle bitcoins tezamen zijn inmiddels meer dan 100 miljard euro waard. Hoewel Bitcoin maar deels zijn doelstellingen waarmaakt, lijkt het in termen van een ‘digitaal geldexperiment’ al redelijk geslaagd. Ook wordt het protocol nog steeds doorontwikkeld en verbeterd. Bovendien leidt Bitcoin wereldwijd tot veranderingen in het bankwezen. Zo beschikken banken met dit protocol (of vergelijkbare protocollen) over de mogelijkheid om razendsnel en tegen lage kosten internationale transacties te kunnen doen.

Wellicht is dat wel de grootste revolutie die bedenker Satoshi Nakamoto teweeg heeft gebracht met Bitcoin: we gaan op een nieuwe manier over geld en financiële systemen nadenken.

Tekst: Jan Freerksen

Deel dit artikel
Voeg toe aan favorieten